1 listopada na żywieckich cmentarzach już po raz IX odbędzie się kwesta na rzecz ratowania zabytkowego cmentarza św. marka w Żywcu. Fundusze zebrane podczas tegorocznej zbiórki zostana przeznaczone na renowacje pięknej kaplicy, która znajduje się na wspomnianej nekropolii.
W centralnej części cmentarza przy kościele p.w. św. Marka w Żywcu stoi neogotycka kaplica grobowa, zbudowana nad grobem ks. Tomasza Czapeli. Obiekt został wybudowany z piaskowca na planie prostokąta. Jest nakryty dachem siodłowym, pokrytym dachówką, pod którym znajduje się bogato profilowany gzyms. Po bokach pod dachem rynny, zakończone rzygaczami w kształcie smoczych główek. Od frontu kaplica ma ozdobny portal, flankowany w narożnikach przez przypory, zwieńczone pinaklami, ozdobione dodatkowo kamiennymi kurami. Portal został wykończony ostrym łukiem, w tympanonie ma dekorację maswerkową. Frontowe ściany szczytowe o stromych krawędziach zostały ozdobione tzw. czołgankami – pękami liści, wyrastającymi w równych odstępach z ciosowego obrzeża szczytu. Szczyt został zwieńczony kamiennym krzyżem trójlistnym. Przy wejściu, po prawej stronie wyryto napis z nazwiskiem i miejscem pochodzenia budowniczego obiektu: J. L. Urban Olomounc.
Nad wejściem wmurowana tablicę z cytatem z Księgi Psalmów: DOMINE DEUS MEUS IN TE SPERAVI / SALVUM ME FAC EX OMNIBUS PERSEQVENTIBUS ME / ET LIBERA ME PS. VII IV II (Panie Boże mój, do Ciebie się uciekam / wybaw mnie i uwolnij od wszystkich prześladowców / Ps. 7, 4, 2 – tłum. za: Biblia Tysiąclecia, s. 574). W ścianach bocznych obiektu znajdują się po dwa gotyckie okna z witrażami, wykończone łukami ostrymi z maswerkami. Wnętrze nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym, którego wysklepki (pola między żebrami) pomalowano na niebiesko z gwiazdami, tak by sklepienie jako całość imitowało niebo. Dodatkową ozdobę wnętrza stanowią umieszczone w narożnikach półkolumny korynckie oraz wmurowane w boczne ściany tablice z czarnego marmuru z łacińskimi napisami – na lewo od wejścia tablica fundacyjna: AEDIFICARE IUSSIT / ANTONIA / GÓRSKA, / ZYWIEC / ANNO DOMINI 1907. / FECIT / J. LEO URBAN, / OLOMUCII. (Zbudować kazała / Antonia Górska / z Żywca / w Roku Pańskim 1907 / wykonał J. Leon Urban / z Ołomuńca); na prawo epitafium: THOMAS / CZAPELA / PAROCHUS IN ŚLEMIEŃ /VICEDEC. IN SUCHA / NATUS IN NEO-SANDECIA / AN 1842 / ORDIN. 1871 / MORTUUS IN ZYWIEC / 2. NOV. 1906 / LUX PERPETUA LUCEATE EI! (Tomasz / Czapela / proboszcz w Ślemieniu / wicedziekan w Suchej / urodzony w Nowym Sączu / w Roku Pańskim 1842 / przyjął święcenia 1871 / zmarły w Żywcu / 2 listopada 1906 / Światłość wieczna niechaj Mu świeci!). Ponadto wewnątrz kaplicy w nowszych czasach umieszczono podniszczony ołtarzyk z kolumienkami i obrazkiem „Serce Jezusa”.
Pochowany pod kaplicą ks. Tomasz Czapela urodził się 1 grudnia 1842 r. w Nowym Sączu w mieszczańskiej rodzinie Jana i Józefy z domu Mazurek. Tam ukończył szkołę podstawową i gimnazjum. Teologię studiował w Tarnowie i tam 31 lipca 1871 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Józefa Alojzego Pukalskiego. Od 7 września 1871 r. był wikarym, a od 4 marca 1873 r. administratorem parafii w Suchej. Od 17 sierpnia 1874 r. znów był tam wikarym, po czym jeszcze w tym samym roku był wikarym kolejno w Dobrej, w Radomyślu Wielkim, a od 9 listopada 1874 r. w Mszanie. Od 22 grudnia 1875 r. był administratorem parafii w Ślemieniu, a 17 maja 1876 r. został instytuowany na to probostwo. Przed 1887 r. został notariuszem dekanatu suskiego, później wicedziekanem. W 1895 r. zrezygnował z probostwa i rezydował w Żywcu, gdzie zmarł 2 listopada 1906 r. Dom, w którym mieszkał, w 1906 r. został zakupiony za kwotę 36000 koron i później rozbudowany z przeznaczeniem na siedzibę starostwa powiatowego (zob.: Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Żywcu, sygn. WPŻ I-8, s. 337).
Kaplicę nad grobem ks. Czapeli w 1907 r. z polecenia Antonii Górskiej z Żywca zbudowała firma Josefa Leona Urbana, który był właścicielem dużego zakładu kamieniarskiego w Ołomuńcu, specjalizującego się w produkcji nagrobków i budowie kaplic nagrobnych. Realizując różne projekty, firma Urbana niejednokrotnie współpracowała z najlepszymi i najbardziej wziętymi architektami wiedeńskimi i praskimi. Przykład tej współpracy znaleźć można na Cmentarzu Centralnym (Ústřední hřbitov) w Ołomuńcu w postaci nagrobku Ignacego Briessa seniora (1833-1931), najstarszego członka rodziny znanych ołomunieckich właścicieli słodowni, który zaprojektowali tworzący spółkę wiedeńscy architekci Ferdynand Fellner II i Herman Helmer, znani z takich dzieł, jak budynki teatrów, oper i sal koncertowych, m.in. Opery Narodowej w Pradze (1887 r.), Słowackiego Teatru Narodowego w Bratysławie (1886 r.), Teatru Polskiego w Bielsku-Białej (lata 1904-1905), Bułgarskiego Teatru Narodowego w Sofii (1906 r. ), Teatru im. Adama Mickiewicza w Cieszynie (1910 r. ) czy Sali Koncertowej i Akademii wraz z teatrem w Wiedniu (1913 r.). Innym przykładem współpracy Urbana z wybitnymi architektami może być neogotyckie zadaszenie nad nagrobkiem rodziny Pallatovych, którego projekt przypisuje się znanemu architektowi praskiemu Kamilowi Hilbertowi. Architekt ten specjalizował się w rekonstrukcjach zabytków, a najbardziej znaną jego pracą jest rekonstrukcja i rozbudowa katedry św. Wita w Pradze (lata 1899-1929). Obok założeń nagrobnych J. L. Urban wykonywał również kamienne rzeźby zdobiące budynki użyteczności publicznej. Do najbardziej znanych dzieł tego typu należą posągi dwóch lwów przed budynkiem Sądu Okręgowego przy Alei Wolności (Třída Svobody) w Ołomuńcu oraz znajdująca się we wnęce na ścianie tego budynku alegoria Sprawiedliwości. Warto tu dodać, że ów budynek Sądu zbudował w latach 1896-1901 znany wiedeński architekt Aleksander Wielemans von Monteforte z pomocą Josefa Karáska i właśnie rzeźbiarza J. L. Urbana. Do interesujących dzieł Urbana należy również pomnik Jana Husa w Bohuňovicach (6. května ul., przy kościele) w mikroregionie Šternbersko na Morawach, wykonany wspólnie z innym znanym rzeźbiarzem Juliuszem Pelikánem w 1921 r.
Autor: Przemysław Dyrlaga
