W bieżącym roku obchodzimy setną rocznicę Powstań Śląskich. Czy mieszkańcy Żywiecczyzny brali w nich udział?

 Powstania śląskie – trzy konflikty zbrojne na Górnym Śląsku, które miały miejsce w latach 1919–1921 między ludnością polską i niemiecką. Odbyły się one w okresie formowania się Państwa Polskiego po zakończeniu I wojny światowej. Mieszkańcy Żywca i Żywiecczyny byli w tym czasie bardzo zajęci lokalnymi sprawami, co nie znaczy że byli bierni wobec konfliktu na sąsiednim Ślasku. 
Posłowie z Żywiecczyzny - Ludwik Dobija (późniejszy Starosta Żywiecki) oraz Feliks Koczura (kierownik Szkoły Podstawowej w Milówce) - sprzeciwili się postanowieniom traktatu wersalskiego w odniesieniu do Śląska. Swój sprzeciw wyrazili oni w pierwszej lipcowej debacie Sejmu w roku 1919, bezskutecznie. Przeprowadzony plebiscyt, do którego lepiej przygotowana była ludnosć niemiecka, zakończył sie wygraną Niemców. Z tej przyczyny w dniach 2-3 maja 1921 roku mieszkańcy Górnego Ślaska postanowili raz jeszcze upomnieć się o swoje prawa i pod przywództwem Wojciecha Korfantego rozpoczęli III Powstanie Ślaskie. 
Wieść o wybuchu powstania szybko dotarła na Żywiecczyznę, skąd wielu mieszkańców dojeżdżało na Śląsk m.in. w celach zarobkowych. Władze Żywca i Powiatu - Aleksander Kubicki, Roman Miodoński, Julian Maultz oraz Stanisław Ryczkiewicz zainicjowali akcję werbunkową do oddziału, który miał stać się częścią Śląskich Powstańczych Oddziałów. Chęć udziału w walce zgłosili uczniowie żywieckiego gimnazjum, zdemobilizowani żołnierze z byłej Armii Polskiej generała Józefa Hellera, w sumie 47 osób. Dowództwo nad żywieckim plutonem objął sierżant Kubicki i już 8 maja 1921 roku oddział wyruszył z żywieckiego dworca w kierunku Cieszyna. W mieście nad Olzą w komendzie wojsk powstańczych ochotnicy otrzymali broń oraz rozkazy. Oddział Kubickiego przeszedł przez Pruchną, skąd rozpoczęła się walka o Górny Śląsk. Głównym miejscem walk plutonu z Żywca był Kanał Gliwicki. Powstanie toczyło się ze zmiennym powodzeniem i walki ostatecznie przerwano 7 czerwca 1921 roku, a sprawa Ślaska została przekazana Lidze Narodów, która ostatecznie przyznała prawo do części Górnego Ślaska Polsce. Żywczanie walczyli również w innych oddziałach, m.in. Tadeusz Jänich oraz Jakub Matlakiewicz walczyli w II oddziale wywiadowczym. Wszyscy powstańcy za swój udział w walce zostali odznaczeni Krzyżem Ślaskim. 

Za pomoc w przygotowaniu materiału redakcja dziękuje Panu Radosławowi Płużkowi.

Oprac.: KP
Źródło: materiały archiwalne
Zdjęcie: Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego