Przygotowania do obchodów 500. rocznicy zwycięstwa w bitwie pod Grunwaldem w Żywcu rozpoczęły się już wcześniej. Został powołany Komitet Grunwaldzki, z naczelnikiem stacji kolejowej p. Mokrasińskim na czele. 29 Maja 1910 roku poświęcono kamień węgielny pod budowę pomnika grunwaldzkiego. Poświęcenia w obecności licznie zgromadzonych mieszkańców miasta dokonał ks. Jan Satke, proboszcz miejscowej parafii. Wkrótce rozpoczęły się prace nad monumentem, który zaprojektował Witold Florkiewicz. Orła na cokole zaprojektował Jan Szczepkowski, zaś prace kamieniarskie wykonał miejscowy mistrz kamieniarski Maciej Nawratil. Pod budowę monumentu zebrano wśród mieszkańców ponad 55 tysięcy koron. Gmina Sporysz dostarczyła 24 furmanki pełne kamienia, piasku i szutru.

29 Czerwca 1910 roku odbyło się uroczyste odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego w Żywcu. Do miasta przybyły liczne delegacje z gmin i stowarzyszeń oraz sami mieszkańcy Żywiecczyzny. Uroczystości rozpoczęły się od odegrania muzyki przez członków „Sokoła” z Krakowa. Następnie uformował się olbrzymi, dwukilometrowy pochód, na czele którego stanął, jadący konno naczelnik stacji Mokrasiński. Następnie jechała banderia z 300 końmi, strażacy z wielu miejscowości Żywiecczyzny wraz ze sztandarami. Za strażakami szły delegacje szkół z nauczycielami, delegacje gminne, kółka rolnicze, cechy, członkowie „Sokoła”, mieszczanie ubrani w kolorowe stroje mieszczańskie, komitet pań, Rada Miejska, komitet obchodowy oraz miejscowa ludność. Pochód przeszedł do kościoła w Żywcu, gdzie odbyła się msza święta, celebrowana przez ks. Satke, a kazanie wygłosił ks. Sadowski. Po nabożeństwie wszyscy udali się pod pomnik, gdzie przemawiał sekretarz komitetu grunwaldzkiego prof. Biliński, przekazując monument miastu. Następnie przemawiał Marszałek powiatu dr. Udziela oraz burmistrz miasta p. Minkiński. Po zakończonych oficjalnych uroczystościach odsłonięcia pomnika, odbył się festyn na boisku, wraz z pokazem ćwiczeń gimnastycznych członków „Sokoła”.

 

 

Uroczystości Odbywały się także w innych miejscowościach naszego powiatu. 3 Lipca uroczystości grunwaldzie odbyły się w Gilowicach, również z barwnym pochodem, złożonym z włościan na koniach, dzieci szkolnych czy strażaków z Gilowic oraz mieszkańców Gilowic i Ślemienia, którzy tłumnie przybyli na uroczystość. Kulminacyjnym punktem obchodów grunwaldzkim, było odsłonięcie pomnika, który stanął przy miejscowym kościele dzięki staraniom naczelnika gminy p. Jędrzejczyka oraz naczelnika straży ogniowej p. Baruciaka. 17 Lipca uroczystości rocznicy Grunwaldzkiej odbyły się w Cięcinie, gdzie również nie zabrakło pochodu, uroczystej mszy świętej oraz przemówień zaproszonych gości. 14 Sierpnia, dzięki staraniom Wincentego Bogdanowskiego oraz Jana Kijasa – dwóch uczniów wadowickiego gimnazjum i mieszkańców wsi, zostaje odsłonięty pomnik grunwaldzki w Ślemieniu, uroczystości również były hucznie obchodzone, pomimo intensywnego deszczu, który tego dnia padał. 21 Sierpnia na świeżo wybudowanym żelazno-betonowym moście grunwaldzkim w Łodygowicach zostaje odsłonięte popiersie Władysława Jagiełły. Nie brakowało uroczystej mszy świętej oraz licznych przemówień. Swojego pomnika grunwaldzkiego doczekała się również Milówka. Kamienny obelisk, zwieńczony metalowym krzyżem, został wzniesiony na Sumowej Grapie.

 

 

Jeśli chodzi o żywiecki pomnik grunwaldzki, to niestety, już na początku II Wojny Światowej został on zburzony przez okupanta. Dzięki pracownikom gazowni miejskiej udało się uratować tablicę pamiątkową z 1910 roku. Po zakończeniu okupacji pomnik nie został odbudowany. Dopiero w 1985 roku powrócił pomysł odbudowy pomnika. Dzięki staraniom Rady Miejskiej został powołany Społeczny Komitet Budowy Pomnika Grunwaldzkiego na czele z Józefem Gawlasem. Komitet na cel odbudowy zebrał prawie 2 miliony ówczesnych złotych. Udało się opracować projekt pomnika oraz odlać orła, który stanął przez biurami „Ponaru”. Odbudowa pomnika na dobre ruszyła dopiero w 2005 roku, przy okazji budowy ronda i drogi dojazdowej do TESCO. Fundatorem oraz wykonawcą nowego pomnika stał się Mikołaj Tyc. Uroczyste odsłonięcie monumentu nastąpiło 11 listopada 2005 roku. Pomnik został poświęcony przez bp. Rakoczego.

Podobny los podzieliły inne pomniki grunwaldzkie na Żywiecczyźnie. Zburzone zostały pomniki grunwaldzkie w Milówce i Gilowicach, a z mostu w Łodygowicach zniknęło popiersie Władysława Jagiełły. Jedynie pomnik w Ślemieniu uniknął zburzenia, dzięki temu że wcześniej został z niego zdemontowany obraz królowej Jadwigi wraz z tablicą pamiątkową.

Po zakończeniu działań wojennych, już w 1946 roku pomnik ze Ślemienia został odnowiony, a rok później zostaje odbudowany gilowicki Pomnik Grunwaldzki. Monument z Milówki dopiero w 1984 doczekał się odbudowy. Jeszcze dłużej na powrót Władysława Jagiełły na most Grunwaldzki czekały Łodygowice. Nastąpiło to w listopadzie 2018 roku. Przy okazji postawiono popiersie królowej Jadwigi, na którą most czekał prawie 110 lat.

Źródło zdjęć archiwalnych: Muzeum Miejskie w Żywcu