Stowarzyszenie POLARIS – OPP ma swoją siedzibę w Sopotni Wielkiej – miejscowości słynącej z najwyższego w Beskidach wodospadu, będącej pierwszym w Polsce obszarem ochrony ciemnego nieba. W wiosce i okolicach znajduje się 11 punktów obserwacji gwiazd. Najważniejszym jest Krzyżowski Groń. Jednak najgłośniej jest o Sopotni Wielkiej z innego powodu…

Stacja kosmiczna w Sopotni Wielkiej

…Z powodu makiety stacji kosmicznej w skali 1:1. Imitacja wnętrza modułu Destiny Laboratory NASA powstała w ramach projektu edukacyjnego. Młodzież, pod okiem studentów, zamieniła ceglaną piwnicę w białe, sterylne wnętrze z imitacjami wyposażenia stacji, pokazujące życie na orbicie i prawa fizyki zachodzące w stanie nieważkości. Wnętrze stacji kosmicznej jest urządzane zgodnie z projektami ze stron internetowych NASA. Stacja została wyposażona w projektor multimedialny, aparat fotograficzny, atrapy trzech laptopów i innych urządzeń – wszystkie są rozmieszczone jak na oryginalnej stacji.

Przeprowadzane są w niej seanse pokładowe, w których jednorazowo może wziąć udział około 15 osób. Część załogi zakłada stroje astronautów oraz otrzymuje funkcje i zadania do wykonania. Grupa, po wejściu na pokład, przeprowadza wylosowaną „misję kosmiczną”, która jest nadzorowana przez koordynatorów z „centrum kontroli lotów”.

W 2008 roku Młodzieżową Stację Kosmiczną YSS w Sopotni Wielkiej odwiedził amerykański astronauta – George Zamka, który pozostawił tam wiele pamiątek.

Makieta Sopotni Wielkiej 2050

W ramach otrzymanego dofinansowania (proj. Xsi) z Programu Młodzież UE oraz Urzędu Gminy Jeleśnia, od maja do października 2006 roku grupa młodzieży kierowana przez Pawła Dendysa, wybudowała makietę w skali modelarskiej H0 (1:87) – wyobrażonego wizerunku miejscowości Sopotnia Wielka w 2050 r. Przedsięwzięcie miało na celu uwolnienie fantazji twórczej i przestrzennej wśród młodych ludzi, uaktywnienie ich pomysłów dotyczących rozwoju miejscowości oraz samodzielne zdefiniowanie przez nich problemów aglomeracyjnych i braków infrastrukturalnych w Sopotni Wielkiej. Na powierzchni 10 m2 powstało ponad 55 obiektów – m. in. domów jednorodzinnych, sklepów, hoteli, obiektów użyteczności publicznej. Nad makietą święcą również gwiazdy. Prawdopodobnie jest to pierwsza w Polsce makieta w skali H0, nad którą odwzorowano nocne niebo. Regulacje oświetlania pozwalają na prezentowanie wschodów i zachodów Słońca, Księżyca oraz gwiazd za pomocą projektora multimedialnego i kilku rzutników slajdowych. Pomimo, iż układ makiety uniemożliwił przykrycie małego „planetarium” kopułą, to jednaj widok świecących domów, latarni ulicznych, przejeżdżających pociągów i reklam na tle ruchomych gwiazdozbiorów oraz wschodzącego Księżyca robi duże wrażenie.

Na życzenie zwiedzających tę wyjątkową makietę i zarazem „planetarium”, organizowane są seanse w zakresie: historii makiety Sopotni Wielkiej 2050 – prezentacja ogólna, plakat promujący makietę Sopotni Wielkiej 2050, ochrony ciemnego nieba w teorii i praktyce, nocnego niebo nad Sopotnią Wielką, obserwacje meteorów a sztuczne światło.

Makieta Sopotni Wielkiej 2050 posiada również pamiątkowe monety, które są bite ręcznie w mosiądzu.

Grupy zorganizowane lub osoby indywidualne chętne do przyjazdu są proszone o wcześniejszy kontakt. Do przyjazdu zachęca się szczególnie uczniów szkół podstawowych i gimnazjum. Dla przedszkoli przeznaczony jest krótszy program z poszerzoną prezentacją elementów makiety. Obiekt jest przystosowany dla osób niepełnosprawnych

Dla zainteresowanych organizowane są także warsztaty modelarskie w skali H0 (1:87). Ich koszt zależy od aktualnie realizowanych projektów i działań statutowych.

Makieta Sopotni Wielkiej umożliwia prezentację efektu zanieczyszczenia światłem podczas astronomicznych pokazów wirtualnego nieba. Model jest więc jednym z nielicznych narzędzi dydaktycznych z zakresu problematyki Light Pollution (LP) i dlatego jego utrzymanie jest bardzo ważne. Dodatkowo makieta jest zlokalizowana na terenie miejscowości, w której poczynione zostały kroki w kierunku utworzenia pierwszego w Polsce, mieszkalnego parku ciemnego nieba. Koszt utrzymania tego wyjątkowego modelu miejscowości wynosi około 4 tys. zł. rocznie.

Wszyscy zainteresowani wsparciem makiety-planetarium po wpłaceniu wybranej kwoty na konto organizacji Stowarzyszenie POLARIS – OPP otrzymają roczne prawo własności do wybranego fragmentu działki na makiecie oraz będą mogli współtworzyć ten niezwykły model dydaktyczny. Po dokonaniu wpłaty darczyńca wysyła do organizacji informację o numerze działki modelarskiej, którą chce zarezerwować. W przypadku firm lub sponsorów komercyjnych organizacja umieszcza dodatkowo na życzenie logo lub tekst, istnieje również możliwość zamieszczenia reklamy w skali H0 na wybranym gruncie na makiecie. Po podaniu adresu przez darczyńcę, zostanie do niego wysłany dokument potwierdzający otrzymanie czasowego prawa własności do wybranego fragmentu makiety. Od tego momentu darczyńca będzie mógł bezpłatnie odwiedzać model oraz wnioskować o dokonanie zmian na wybranej przez siebie działce modelarskiej (szczegóły na stronie www.polaris.org.pl).

Corocznie w sierpniu w Sopotni Wielkiej organizowane są Festiwale Ciemnego Nieba. Są to pokazy i obserwacje astronomiczne przy muzyce, poświęcone w głównej mierze meteorom z roju Perseidy, a także popularyzacji tzw. ekologii nocy. W 2016 roku Festiwal Ciemnego Nieba odbędzie się 6-7 sierpnia. Podczas zjazdu będą miały miejsce obserwacje Perseidów przy muzyce na żywo, spotkania pasjonatów, prelekcje koordynatorów i zaproszonych gości, terenowe wyprawy obserwacyjne, konkurs Planisfera II i inne atrakcje. (szczegóły bliżej terminu na stronie www.ciemneniebo.pl).

Na niewielkim wzniesieniu zostało postawione także modelowe obserwatorium astronomiczne, gdzie zwierciadło główne teleskopu systemu Cassegraina ma średnicę aż 2,5m. – oczywiście w skali H0. Docelowo astro-makietę przyłączono do oferty edukacyjnej Stowarzyszenia POLARIS – OPP, jako administratora projektu i można ją zobaczyć np. w czasie astronomicznych zjazdów wakacyjnych organizowanych od lat w Sopotni Wielkiej.

Kalendarz działań realizowanych przez Stowarzyszenie POLARIS-OPP na 2016 rok znajduje się na stronie www.polaris.org.pl. W przypadku działań prowadzonych na terenie Sopotni Wielkiej, za miejsce docelowe należy rozumieć siedzibę Stowarzyszenia lub jej okolice.

Autor: Katarzyna Kubica-Sroka