Budynek Starostwa Powiatowego w Żywcu to jeden z najpiękniejszych i najbardziej intrygujących zabytkowych budynków w Żywcu. Dzięki pracom, które zostały przeprowadzone w przeciągu ostatnich miesięcy obiekt odzyskał dawny blask. Zapraszamy do poznania historii tego wyjątkowego gmachu i jego tajemnic.

Mury budynku przy ulicy Zygmunta Krasińskiego, gdzie swoją siedzibę ma obecnie Starostwo Powiatowe w Żywcu są świadkami wielu ważnych wydarzeń związanych z przeszłością Żywca i Żywiecczyzny. Budynek zamieszkiwał również bardzo wyjątkowy i tajemniczy człowiek, który odegrał bardzo ważną rolę w historii naszego regionu.
Na początku warto zaznaczyć, że tereny, gdzie obecnie stoi gmach Starostwa Powiatowego w Żywcu leżały w znacznej odległości od centrum Żywca. Spoglądając na archiwalne fotografie panoramy Żywca na początku XX wieku zauważymy, że gmach ten znajdował się właściwie w szczerym polu. Kto wybudował budynek? Jakie było jego pierwotne przeznaczenie? Kto go zamieszkiwał?

Człowiek instytucja – ks. Tomasz Czapela

Pierwszym właścicielem tej… rezydencji był ks. Tomasz Czapela. Duchowny pełnił szereg ważnych funkcji kościelnych a w ostatnich latach życia aktywnie zaangażował się w prężny rozwój miasta Żywiec, który miał miejsce na przełomie XIX i XX stulecia.
ks. Tomasz Czapela urodził się 1 grudnia 1842 r. w Nowym Sączu w mieszczańskiej rodzinie Jana i Józefy z domu Mazurek. Tam ukończył szkołę podstawową i gimnazjum. Teologię studiował w Tarnowie i tam 31 lipca 1871 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Józefa Alojzego Pukalskiego. Od 7 września 1871 r. był wikarym, a od 4 marca 1873 r. administratorem parafii w Suchej. Od 17 sierpnia 1874 r. znów był tam wikarym, po czym jeszcze w tym samym roku był wikarym kolejno w Dobrej, w Radomyślu Wielkim, a od 9 listopada 1874 r. w Mszanie. Od 22 grudnia 1875 r. był administratorem parafii w Ślemieniu, a 17 maja 1876 r. został instytuowany na to probostwo. Przed 1887 r. został notariuszem dekanatu suskiego, później wicedziekanem.
Ks. Tomasz Czapela poza posługą duszpasterską aktywnie włączał się w działalność społeczną i polityczną. W latach 1879 – 1896 był członkiem Rady Powiatowej w Żywcu z grupy większych posiadłości. W latach 1890 – 1896 jako delegat wspomnianej Rady był członkiem Rady Szkolnej Okręgowej. Ponadto w latach 1897 – 1899 ks. Czapela był urzędnikiem w Wydziale Powiatowym i pełnił funkcję lustratora.
Ks. Tomasz Czapela odegrał również znaczącą rolę w rozwoju rolnictwa na Żywiecczyźnie. Z inicjatywy duchownego w roku 1890 w Ślemieniu powstało Kółko Rolnicze, którego był pierwszym prezesem. W roku 1891 ks. Czapela objął również funkcję wiceprezesa Zarządu Powiatowego Towarzystwa „Kółek Rolniczych” w Żywcu.
W 1895 r. zrezygnował z probostwa i rezydował w Żywcu, gdzie zmarł 2 listopada 1906 r. Tomasz Czapela spoczął w neogotyckiej kaplicy na cmentarzu śm. Marka w Żywcu.
Dom, w którym mieszkał – dzisiejsza siedziba Starostwa Powiatowego w Żywcu – w 1906 r. został zakupiony za kwotę 36000 koron i później rozbudowany z przeznaczeniem na siedzibę starostwa powiatowego*.

Rozbudowa willi

Budynek pierwotnie był o wiele skromniejszy od obecnego. Nie zachowały się niestety żadne materiały ikonograficzne czy źródłowe dokumentujące chociażby wyposażenie posiadłości.
Wcześniejsze siedziby powiatu mieściły się w Starym Zamku oraz w części budynku Magistratu na rynku.
Nowy obiekt – dawna rezydencja księdza Czapeli – był co prawda niewielki, murowany z cegły i podpiwniczony, ale dzięki rozbudowie zyskał imponujący wygląd!
Zachowały się plany przebudowy z roku 1909, autorstwa znanego budowniczego z Zabłocia – Roberta Füssgangera. Dawna rezydencja Czapeli została z wielkim rozmachem rozbudowana. Nowy budynek starostwa stał się obiektem trójskrzydłowym, piętrowym, w całości podpiwniczonym. Zyskał ciekawy ryzalit wejściowy z balkonem wspartym na dwóch kolumnach oraz dekoracyjnym schodkowym zwieńczeniem piętra. Podobne schodkowe zwieńczenia zostały także zaprojektowane na skrzydłach bocznych. Elewacje zyskały duże, przestrzenne okna z wyszukaną dekoracją. Całość budynku nakryto wysokimi dachami, które dekorowały lukarny. Stylowo budynek zyskał wystrój eklektyczny z ciekawymi elementami modernizmu.
Na elewacji frontowej umieszczono napis – Rada Powiatowa – który możemy zobaczyć na archiwalnych fotografiach.

Siedziba władz powiatu

Od tego czasu w gmachu mieściły się urzędy władz administracyjnych powiatu. W czasie okupacji Niemcy w budynku umieścili siedzibę landratury, czyli urząd landrata, zarząd powiatowy jeden z odpowiedników starostwa powiatowego w niemieckich systemach podziału administracyjnego.

Po II wojnie światowej do roku 1975 w budynku swoją siedzibę miało Prezydium Rady Narodowej, w kolejnych latach obiekt stał się siedzibą Urzędu Rejonowego a następnie Starostwa Powiatowego w Żywcu.
Gmach dzisiejszego Starostwa Powiatowego w Żywcu przez dziesiątki lat pełnił funkcję urzędu sprawującego nadzór nad Żywiecczyzną. Miały tu również miejsce ważne dla Żywiecczyzny wydarzenia – od wyjątkowych inicjatyw artystycznych, poprzez wizyty ważnych gości, po miejsce podejmowania decyzji kluczowych dla powiatu żywieckiego.

• W tekście wykorzystano informacje zawarte w pracy autorstwa dr. Przemysława Dyrlagi pt.”Kaplica Nagrobna Ks. Tomasza Czapeli z 1907 r.”.
• Tekst został opracowany w konsultacji merytorycznej z kustosz Muzeum Miejskiego w Żywcu Dorotą Firlej.