Wojewoda Śląski, w drodze Rozstrzygnięcia Nadzorczego, unieważnił w całości uchwałę Rady Gminy Lipowa z dnia 28 sierpnia 2025 r. w sprawie utworzenia Gminnego Ośrodka Kultury w Lipowej (GOK). Powodem są istotne naruszenia prawa, w tym m.in. błędy legislacyjne, nieprawidłowe łączenie w jednej uchwale aktów o różnym charakterze prawnym oraz wykroczenie poza delegację ustawową w statucie instytucji.

Decyzja Wojewody (Nr NPII.4131.1.590.2025) oznacza, że uchwała Rady Gminy, włącznie z Aktem Założycielskim i Statutem GOK, jest prawnie nieważna, co wstrzymuje proces powoływania nowej instytucji kultury.

Główne Przyczyny Unieważnienia

Organ nadzoru, działając na podstawie ustawy o samorządzie gminnym, stwierdził, że uchwała Rady Gminy Lipowa narusza szereg przepisów prawa, w tym Konstytucję RP oraz kluczowe ustawy, takie jak ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Błędne Połączenie Aktów o Różnym Charakterze

Jednym z kluczowych zarzutów jest połączenie w jednej uchwale aktu o utworzeniu instytucji kultury oraz aktu nadającego jej Statut.

• Akt o utworzeniu instytucji kultury (o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o działalności kulturalnej) jest uznawany za akt prawa wewnętrznego, kierowany do jednostek podporządkowanych Gminie.
• Statut Gminnego Ośrodka Kultury jest z kolei aktem prawa miejscowego (powszechnie obowiązującego na terenie Gminy), co potwierdza orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Zgodnie z prawem, akt prawa miejscowego musi zostać ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Województwa, aby wejść w życie. Połączenie obu aktów w jednej uchwale spowodowało, że całej uchwale nadano wymóg ogłoszenia, co jest nieuzasadnione w przypadku aktu o utworzeniu (prawa wewnętrznego). Wojewoda uznał to za istotne naruszenie art. 4 ust. 1 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych.

Wewnętrzna Sprzeczność Dotycząca Wejścia w Życie

Kolejnym poważnym uchybieniem jest zapis §8 uchwały, który jednocześnie:

1. Wskazuje, że uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego.
2. Nadaje jej moc obowiązującą od dnia 1 stycznia 2026 r.

Wojewoda podkreślił, że pojęcia “wejście w życie” i “moc obowiązująca” są w języku prawnym tożsame. Zestawienie sprzecznych terminów prowadzi do niepewności co do rzeczywistej daty obowiązywania prawa, co narusza zasadę określoności przepisów prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP (zasada demokratycznego państwa prawnego).

Wady Statutu i Wykroczenie Poza Uprawnienia

Kontrola Statutu GOK wykazała, że Rada Gminy Lipowa przekroczyła upoważnienia ustawowe określone w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej:

Włączenie Sportu i Turystyki do Zakresu Działania GOK

W statucie GOK znalazły się zadania dotyczące sportu, kultury fizycznej i turystyki. Wojewoda orzekł, że żaden przepis prawa nie uprawnia Rady do włączania zadań z zakresu sportu i kultury fizycznej w zakres zadań samorządowej instytucji kultury, jaką jest GOK. Działalność kulturalna, zgodnie z ustawą, polega wyłącznie na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury.

Brak Określenia Sposobu Powoływania Dyrektora i Organów Doradczych

Statut nie wypełnia obowiązkowej delegacji ustawowej, ponieważ:

• Nie wskazuje jednoznacznie, który z przewidzianych w ustawie trybów powołania dyrektora (np. konkurs czy powołanie) będzie miał zastosowanie, pozostawiając tę decyzję organowi wykonawczemu (Wójtowi), co jest niezgodne z art. 13 ust. 2 pkt 3 ustawy.
• Nie zawiera regulacji dotyczącej powołania organów doradczych, mimo że art. 13 ust. 2 pkt 3 ustawy nakazuje uregulowanie w statucie zarówno organów zarządzających, jak i doradczych.

Otwarty Katalog Źródeł Finansowania

Statut posługuje się ogólnym sformułowaniem: “środki otrzymywane z innych źródeł”, co otwiera katalog źródeł finansowania. Zgodnie z orzecznictwem, statut musi enumeratywnie wymienić wszystkie możliwe źródła finansowania (katalog zamknięty), co wynika z art. 13 ust. 2 pkt 4 ustawy.

Unieważnienie uchwały w całości oznacza konieczność podjęcia przez Radę Gminy Lipowa nowej uchwały, która będzie zgodna z obowiązującym prawem.