Ambasador Żywca w Krakowie
„....chociaż mieszkają obecnie w innych regionach kraju, chlubią się tym,
Że urodzili się w Żywcu i okolicach. Spora grupa mieszka w Krakowie.
Chcąc dać wyraz przywiązania do swojej pierwszej „Małej Ojczyzny”
Postanowili utworzyć Koło zamiejscowe
Towarzystwa Miłośników Ziemi Żywieckiej”
(Grażyna Starzak, „Dziennik Polski”)
Przed niespełna czterema laty, w październiku 2012 r., po długiej przerwie reaktywowano w Krakowie Koło zamiejscowe Towarzystwa Miłośników Ziemi Żywieckiej. Obecnie jest ono jedną z największych tego typu organizacji w stolicy Małopolski. Koło Towarzystwa zrzesza w swoich szeregach miłośników regionu żywieckiego, w tym znamienitych przedstawicieli środowiska krakowskiego. Dla wszystkich tych osób, pochodzących z Żywca, a obecnie mieszkających w Krakowie, organizacja ta jest potrzebna, aby nie czuli się oni odcięci od swoich korzeni. Koło jest – jak powiedział prezydent Krakowa Jacek Majchrowski – „Ambasadorem Żywca w Krakowie”.
Mimo, iż od reaktywacji minęło niespełna 4 lata, to krakowskie Koło bardzo się rozwinęło. Duża aktywność na wielu polach, a także przyciągnięcie nowych członków są dowodami prężnej działalności.
Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej organizuje i wspiera inicjatywy związane z rozwojem i ochroną kultury – materialnej i duchowej – regionu żywieckiego, a także wspomaga działalność w zakresie edukacji ekologicznej, ekonomicznej, prawnej i informatycznej oraz profilaktyki zdrowotnej.
Powyższe statutowe założenia realizowane są poprzez organizowanie badań naukowych oraz popularyzację ich wyników, przygotowywanie zebrań naukowych, odczytów, warsztatów, paneli dyskusyjnych, kursów itp. Działalność Towarzystwa realizowana jest także poprzez propagowanie wartości kulturowych regionu żywieckiego, co uzyskiwane jest dzięki wydawnictwom, artykułom prasowym, wystawom, konkursom itp. Innym polem, na którym przejawiają się inicjatywy Towarzystwa, jest wspieranie ludowej twórczości artystycznej.
Niezbędnym elementem jest współdziałanie z władzami, instytucjami, organizacjami pozarządowymi, naukowymi i kulturalnymi w Polsce i poza granicami naszego kraju. Kooperacja ta koncentruje się przede wszystkim na problematyce ochrony zabytków kultury materialnej i duchowej, ochrony środowiska, promocji turystyki, a także innych wartości typowych dla regionu Żywiecczyzny (w tym wyrobów ludowych czy stylu regionalnego).
Cel ten uzyskiwany jest poprzez organizację nieodpłatnej pomocy prawnej, konferencji i spotkań, jak również przygotowywanie wydawnictw własnych i opracowywanych z innymi instytucjami.
Po krótkiej charakterystyce obszarów działalności Towarzystwa, warto zwrócić uwagę na niezwykle interesującą historię krakowskiego Koła. W 2004 roku formalnie rozwiązany został Oddział Towarzystwa w stolicy Małopolski. Mimo oficjalnej likwidacji, w dalszym ciągu wśród byłych już wówczas członków Oddziału, istniał temat jego działalności. Kiełkowała myśl reaktywowania działalności Towarzystwa w Krakowie. Podjęto się urzeczywistnienia tej inicjatywy.
Po kilku latach przerwy rozpoczęto pracę mające na celu wznowienie działalności komórki Towarzystwa Miłośników Ziemi Żywieckiej w Krakowie. Poważnym problemem organizacyjnym na tym etapie był brak dokumentacji, który umożliwiałby chociażby dotarcie do byłych członków Oddziału. W związku z tym Koło powstawało niemal od podstaw. W tym to okresie (połowa 2012 r.) w Towarzystwie miały miejsce liczne zmiany organizacyjno-personalne, które wpłynęły na wydłużenie procesu powstania krakowskiego Koła. Z drugiej jednak strony nowe zapisy statutowe wprowadziły zmiany dotyczące oddziałów terenowych, które zastąpiono kołami terenowymi. Nowa forma organizacyjna nie posiada osobowości prawnej, a także podlega bezpośrednio Zarządowi Towarzystwa.
W początkowym okresie istnienia utworzonego krakowskiego Koła kluczowymi zagadnieniami były: dotarcie do członków byłego Oddziału, pozyskanie nowych osób, a także znalezienie odpowiedniej siedziby, w której mogłyby odbywać się cykliczne spotkania. Zarząd Towarzystwa zadania te powierzył Adamowi Turotszemu, który fachowo je zrealizował. W działalności tej wspierał go przede wszystkim Tomasz Greń. Rodzice Tomasza Grenia – Śp. Irena Greń i prof. Karol Greń - aktywnie działali w oddziale Towarzystwa Miłośników Ziemi Żywieckiej w Krakowie.
Formalnie krakowskie Koło powstało w październiku 2012 roku. Dotychczasowe spotkania na przestrzeni minionych niespełna 4 lat w pełni wpisywały się w statutowe założenia Towarzystwa, ze szczególnym uwzględnieniem upowszechniania i przybliżania historii i kultury Żywca w środowisku krakowskim.
Tematem jednego ze spotkań była prezentacja żywieckiego stroju mieszczańskiego przez Asystę Żywiecką, która obecnie jest kontynuatorką wielowiekowej tradycji, unikalnej w skali całego kraju. Prezes Asysty Żywieckiej – Zdzisław Staszkiewicz – przedstawił trzy pary prezentujące strój mieszczański. Kustosz żywieckiego muzeum – Dorota Firlej – z wielkim rozeznaniem mówiła o stroju kobiecym i jego historii. Z kolei prezes Asysty Żywieckiej omówił strój mężczyzn.
Na kolejnym spotkaniu wspomniana już Dorota Firlej wraz z Anną Barabasz (nauczycielka LO im. M. Kopernika w Żywcu) przedstawiły historię fabryki papieru Solali w Zabłociu. Temat ten został zaprezentowany w sposób niezwykle interesujący, wzbogacony o profesjonalnie przygotowaną wizualizację.
Dzięki zaangażowaniu prof. Wita Jaworskiego, mgr Krzysztof Staszkiewicz, dziennikarz, korespondent Radia Chicago, nauczyciel, zaprezentował historię czasopiśmiennictwa na Żywiecczyźnie. Wykład spotkał się z dużym zainteresowaniem, a po jego zakończeniu wywiązała się ożywiona dyskusja.
W pierwszą rocznicę istnienia krakowskiego Koła Towarzystwa zorganizowano spotkanie jubileuszowe, które odbyło się w Klubie Dziennikarza „Pod Gruszką" w historycznej, kameralnej Sali Fontany. Z tej okazji zaproszony został Chór Katedralny „Lutnia" z Żywca pod dyrekcją Krystyny Jagły, który wykonał wspaniały program. Jubileuszowe spotkanie Koła ubogacił również występ Jana Kowalczyka przy akompaniamencie organisty z Kaplicy św. Kingi w kopalni soli w Wieliczce – Zenona Kulika.
Spotkania krakowskiego Koła to nie tylko kultura i historia. Dlatego we wrześniu 2013 r. gościem krakowskich członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Żywieckiej był najbardziej utytułowany w historii Polski pilot szybowcowy – Sebastiana Kawa, który z pasją opowiadał o szybownictwie i swoich sukcesach. Wspominał również pierwsze chwile spędzone na lotnisku u podnóża góry Żar.
Urzeczywistniony został również pomysł Krzysztofa Staszkiewicza, którego realizacja wymagała wielkiego zaangażowania, czasu, talentu organizatorskiego i serca. Ks. dr Andrzej Targosz zaprezentował w swoim wykładzie sylwetkę krakowianina ks. mjra Stanisława Targosza – kapelana Wojska Polskiego spod Monte Casino, który poległ tam bohaterską śmiercią. Ks. Andrzej, rekonstruując postać bohatera, wystąpił w jego umundurowaniu. Zaprosił również do prezentacji grupę Rekonstrukcji Historycznej „Karpaty". To niesamowite wydarzenie zostało uwieńczone wizytą 90-letniego prof. Wojciecha Narębskiego – ostatniego żyjącego świadka tamtych dni, który uczestniczył w bitwie o Monte Casino.
Kolejnym ważnym wydarzeniem było spotkanie z Żywiecką Szkołą Tradycji, podczas którego zostały zaprezentowane rękodzieła artystyczne: haft na tiulu, bibułkarstwo i malarstwo na szkle.
Nie można również pominąć spotkania z Panią Walerią Prochownik – laureatką Nagrody im. Oskara Kolberga, „Za zasługi dla kultury ludowej”, której twórczość promuje Żywiecczyznę. Spotkanie uświetnił występ zespołu „Grojcowianie”.
Ponadto krakowskie Koło gościło Zespoły „Czarny Potok”, „Żywczanie" oraz Orkiestrę Dętą pod dyrekcją Szymona Piątka ze wspaniałym repertuarem i wykonaniem.
Tradycją stają się spotkania noworoczne, podczas których jest kolędowanie, składanie noworocznych życzeń i które są uświetniane występami z kolędowym repertuarem zespołów regionalnych, solistów. Wspomniane spotkania noworoczne swoją obecnością zaszczycili przedstawiciele władz samorządowych Żywca i Krakowa.
Krakowskie Koło otrzymało wiele dowodów uznania. Wyjątkowym wyróżnieniem, świadczącym o dostrzeżeniu i uznaniu jego działalności m.in. na rzecz promocji Żywca i Żywiecczyzny, był wpis do Złotej Księgi miasta Żywca, będący formą podziękowania władz samorządowych.
Autor: Katarzyna Kubica-Sroka
Fot. Krzysztof Staszkiewicz
