Siedziba Miejskiego Centrum Kultury w Żywcu mieści się w jednym z najpiękniejszych i najciekawszych zabytkowych budynków w naszym mieście. W kolejnym odcinku cyklu „Tajemnice Żywca i Żywiecczyzny” prezentujemy ten obiekt i jego historię.

• Budynek Sokoła to jedenz najpiękniejszych zabytków w Żywcu
• Budynek odzyskał historyczny blask po remoncie elewacji zakończonym w roku 2019
• Budynek Sokoła to siedziba Towarzystwa Sportowego Koszarawa, który ma tutaj siedzibę nieprzerwanie od roku 1910
• Obecnie w budynku Sokoła swoją siedzibę ma Miejskie Centrum Kultury w Żywcu

Siedziba jednego z najstarszych klubów piłkarskich w Polsce – TS Koszarawy

Towarzystwo Gimnastyczne Sokół w Żywcu działało bardzo prężnie prowadząc działalność sportową, oświatową, patriotyczną. Urządzano zawody, wycieczki oraz wieczorki patriotyczne. Wszystko to bardzo mocno przyczyniało się do podtrzymania ducha polskości wśród mieszkańców Żywca.
Towarzystwo Gimnastyczne Sokół odegrało również ogromną rolę w powstaniu w Żywcu jednego z najstarszych w Polsce klubu piłkarskiego – TS Koszarawa. Historia TS Koszarawa jest bowiem nierozłącznie związana zarówno z towarzystwem, jak i budynkiem Sokoła w którym m klub ma siedzibą od samego początku, czyli od roku 1910.
10 września 1910 r. w Szkole Podstawowej Dziewcząt Pod Górą w Żywcu grupa entuzjastów sportu na czele z Edmundem i Władysławem Zyzakami; Ludwikiem, Franciszkiem i Władysławem Pantoflińskimi; Leonardem Rybarskim, Otto Szmidtem, Wiktorem Dubowskim i innymi zwołała pierwsze zebranie organizacyjne, którego celem było uregulowanie rosnącego zainteresowania piłką nożną wśród młodzieży. Popularność futbolu zapoczątkowana w krajach zachodnich przeniosła się również na młodzież w Krakowie, Lwowie i innych miastach.
Żywieccy studenci i gimnazjaliści, uczący się w tych miastach, przywozili do Żywca ciekawostki o nowej grze, sami zaczęli grać pociągając za sobą rówieśników. Piłka nożna zaczęła stawać się dyscypliną dominującą.
Postanowiono więc, żeby przy TG Sokół, na przykładzie powstających klubów m.in.: Cracovii i Wisły Kraków, Polonii Warszawa i innych, założyć klub piłkarski, noszący nazwę Towarzystwo Sportowe Koszarawa.
Pierwszym prezesem klubu wybrany został Ludwik Pantofliński. Rozpoczęła się działalność sportowa klubu, rozszerzająca się w miarę nawiązywania nowych kontaktów a zapoczątkowana meczem drużyny żywieckiej (jeszcze przed założeniem TS „Koszarawa”) z ówczesną Polonią Wadowice (obecna Skawa). Mecz skończył się zwycięstwem piłkarzy Wadowic 2-1. Pierwszą historyczną bramkę dla żywieckiej drużyny zdobył Leonard Rybarski.

Pielęgnując patriotyzm

Podkreślić warto, że żywiecki Sokół położył ogromne zasługi w krzewieniu Kultury fizycznej i szerzeniu ducha patriotycznego wśród społeczeństwa żywieckiego. Zasługi te mają tym większe znaczenie, że działalność ta odbywała się w warunkach niewoli narodowej, w latach 1893-1918, kiedy Polska była pod zaborami. Dzięki członkom żywieckiego Sokoła powstała w Żywcu m.in. Szkoła Ludowa i wzniesiono Pomnik Grunwaldzki.

Po pierwszej wojnie światowej

Odzyskanie niepodległości przez Polskę w roku 1918 to nowy rozdział w dziejach żywieckiego „Sokoła” i budynku „Sokolni”.
Członkowie T.G. Sokół z Żywca bardzo mocno odczuli I wojnę światową – wielu z nich walczyło na frontach wielkiej wojny. Ponadto liczne przemarsze wojsk austriackich i kwaterunki w gmachu „Sokoła” zniszczyły dotychczasowy dorobek żywieckiego gniazda. W tym okresie mieściły się w nim m.in. koszary i magazyny.
Żywiecki „Sokół” odrodził się jednak w pierwszych latach niepodległej Polski. Gmach wyremontowano i rozbudowano – powstała m.in. kręgielnia, druga sala, garderoba damska, kuchnia oraz hala motorowa i nowe boisko do siatkówki i koszykówki, korty tenisowe, bieżnię i skocznię lekkoatletyczną oraz plac do ćwiczeń gimnastycznych. W gmachu odbywały się liczne zabawy, przedstawienia i wieczorki, co wraz z przychodami ze sprzedaży m.in. tytoniu czy wynajmu kręgielni wpływało na powiększanie się majątku „Sokoła” i umożliwiało utrzymywanie Towarzystwa a także inwestowanie i rozwój też ważnej instytucji. Członkowie T.G. Sokół Żywiec byli bardzo mocno zaangażowani w działalność gniazda i cały czas ciężko pracowali nad rozwojem i podczas wszelkich prac – m.in. własnoręcznie wykopali fundamenty pod nowe części „Sokolni”. Przez cały ten czas żywieckie gniazdo „Sokoła” był wspierane przez społeczeństwo Żywca.
W roku 1928 „Sokolnia” zostałą wyremontowana i posiadała instalację elektryczną, wodociągową i kanalizacyjną. W roku 1936 odnowiono fasadę obiektu i dobudowano balkon.
W okresie okupacji…
Prężny rozkwit przerwała ponownie wojna. W okresie II wojny światowej gmach Sokoła, będący symbolem patriotyzmu i polskości zostaje zajęty przez okupanta i przekształcony na strefę przeznaczoną wyłącznie dla Niemców. W latach 1939 – 1945 odbywają się w gmachu wydarzenia propagandowe a przy gmachu powstaje schron przeciwlotniczy, gdzie obecnie ma swoja siedzibę Muzeum Czynu Zbrojnego Żywiecczyzny.

Powojenne losy budynku

Z biegiem lat z części, gdzie znajdowała się pierwotnie sala gimnastyczna znikają okna, zostają zamurowane, gdyż w została przekształcona na kino. Po II wojnie światowej do budynku „Sokoła” wraca polska kultura, i swoją siedzibę znajduje w nim Dom Kultury, przekształcony następnie w Miejskie Centrum Kultury.
Wybudowany w 1904 roku gmach „Sokoła” był i pozostaje do dziś ośrodkiem życia kulturalnego w Żywcu. Miejsce to odwiedzali wybitni goście, przyczyniło się również do umocnienia patriotyzmu wśród żywczan i rozwoju Kultury na terenie całej Żywiecczyzny.

Tekst powstał przy konsultacji z dr. Wojciechem Mirochą z Muzeum Miejskiego w Żywcu.