Pomnik Grunwaldzki w centrum Żywca to obecnie jeden z bardziej charakterystycznych elementów krajobrazu naszego miasta. Należy pamiętać, że przez 66 lat istaniał on jedynie w sercach żywczan.

partner artykułu

Kamień węgielny pod budowę monumentu został poświęcony w dniu 29 maja 1909 przez proboszcza parafii żywieckiej ks. Jana Satkego. Warto podkreślić, że pomnik powstał w okresie zaborów i był doskonałym dowodem na to, z jakich swobód mogli korzystać mieszkańcy Galicji, bowiem projektowany pomnik miał upamiętniać zwycięztwo Polaków pod Grunwaldem. Projekt wykonał artysta Witold Florkiewicz z Krakowa, natomiast projekt orła i formy odlewnicze opracował krakowski rzeźbiarz Jan Szczepkowski. Odlew z brązu powstał w Krakowskich Zakładach Odlewniczych. Prac kamieniarskich podjął się Maciej Nawratil z Żywca. Pozostałą część prac wykonał Roman Błasiak.
Pomnik odsłonięto w lipcu 1910 roku z okazji 500-lecia Bitwy Pod Grunwaldem. Niestety monument nie przetrwał II wojny światowej, gdyż okupant zniszczył go już na początku okupacji - w roku 1939. Jedynym elementem, jaki udało się uratować, była tablica informacyjna z napisem: "W 500-ną rocznicę zwycięstwa pod Grunwaldem – Ziemia Żywiecka. Pomnik ten postawiono r.p. MCMX". 
Po wojnie przez wiele lat mówiło się o odbudowie Pomnika Grunwaldzkiego, jednak dopiero w roku 1985 Rada Miejska podjęła próbę odtworzenia monumentu. W tym samym roku został zawiązany Społeczny Komitet Budowy Pomnika Grunwaldzkiego, w skład którego weszli: Józef Gawlas (honorowy przewodniczący), Józef Janoszek (wiceprzewodniczący) oraz Antoni Matlakiewicz, Bonifacy Adrian, Józef Płonka i Franciszek Pieczarka. Komitet ten realizował zbiórkę pieniędzy, organizował dochodowe uroczystości kulturalne i sportowe, w wyniku których w ciągu 4 lat zebrano 1 855 140 złotych. Projekt pomnika na podstawie fotografii i resztek dokumentacji wykonał inż. architekt Ryszard Gałuszka, a projekt i gipsowe odlewy orła zwieńczającego pomnik Zdzisław Januszewski, artysta plastyk z Żywca. Odlew orła z brązu wykonały Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych. Wykonany odlew orła został w roku 1988 ustawiony na tymczasowym postumencie przy ulicy Jagiellońskiej. W roku 1989 wyznaczono lokalizację dla Pomnika na Placu Grunwaldzkim. Stanął on jednak w tym miejscu dopiero w roku 2005. Wykonał go przedsiębiorca realizujący budowę ronda obok Placu Grunwaldzkiego - Mikołaj Tyc. Pomnik odsłonięto w ważnym dniu - 11 listopada 2005 roku, poświęcił go ówczesny ksiądz biskup - Tadeusz Rakoczy.
Ciekawostką jest z pewnością oburzenie, które głośno wyrażali mieszkańcy Żywca, krytykujący pomnik za to, że orzeł skierowany jest w stronę... dzielnicy Zabłocie. 

Autor: PW
Zdjęcie: M.Kubica, J. Puda, Żywiec i Żywiecczyzna na dawnych pocztówkach, Żywiec 2001.