Jeleśnia to gmina leżąca na pograniczu polsko-słowackim. Poza niewątpliwymi walorami turystycznymi Gmina może pochwalić się również ciekawą historią i wyjątkowymi zabytkami. Jednym z nich jest kościół św. Wojciecha.
Początki i rozbudowa
Pierwszy kościół w Jeleśni został wybudowany w 1584 roku, o czym świadczyła m.in. data na kościelnym dzwonie, opatrzonym mottem „Głos mój, głos życia, woła was, do świętości przybywajcie”. Była to budowla drewniana, podlegająca pod parafię w Żywcu. W latach 20-tych XVII w. świątynia padła ofiarą pożaru. W roku 1626 zbudowano nowy kościół, którego patronem został św. Wojciech, natomiast już w roku 1636 Jeleśnia stała się parafią. Kolejna faza rozwoju to lata 1693-1702 – kiedy to w miejscowości zostaje wybudowany kościół murowany jednonawowy. W roku 1695 ks. Sebastian Szałdrzyński, ówczesny pleban jeleśniański, w miejsce drewnianego - zmurował przedni chór kościoła. W roku 1709 Jakub Słowik, pisarz prawa wołoskiego w Żywcu ufundował ołtarz boczny świętego Mateusza Apostoła.Świątynia powiększona została w latach 1778-85, kiedy to wybudowano nawy boczne oraz wieżę. Za tę rozbudowę odpowiedzialny był Ignacy Pawluszkiewicz, pochodzący ze słynnego rodu Pawlusów, którzy posiadali swoje dobra na terenie dzisiejszego Zabłocia w części zwanej „Pawlusie”.
Cenne zabytki
W jeleśniańskim kościele znajduje się kilka cennych zabytków sztuki. Do najbardziej znanych i cenionych należą: ołtarz główny rokokowy z 1790 roku. Z tego samego roku chrzcielnica i ambona, pięć feretronów z lat 1724 - 94, cztery konfesjonały dębowe, późnobarokowe, z roku 1776, ktore wykonał stolarz z Suchej Gabriel Fabiański; chór muzyczny, rokokowy z roku 1785, wykonał stolarz i snycerz żywiecki Józef Pach; rokokowe drewniane epitafium z malowanym portretem ks. Ignacego Pawluszkiewicza (zmarł w 1804 r.).; dwie kropielnice kamienne w kruchcie z roku 1788 wykonał kamieniarz żywiecki Wojciech Kucharski;drzwi z kruchty do nawy głównej wykonał J. Pach w roku 1783, a zamek do nich w 1784; dzwon na wieży z roku 1668 odlał Benedykt Briot Lotaryńczyk. W zakrystii - monstrancja z roku 1779 - dzieło złotników krakowskich Marcina Leszyckiego i Kajetana Jastrzębskiego i dwa ornaty haftowane z wieku XVIII, w sali zbiorów: strop z polichromowanych desek (kasetonowy z rozetami), pochodzący z dawnego stropu nawy głównej (1702 r.). Tragiczne dzieje dla świątyni przypadają na okres I wojny światowej, podczas której w ramach działań wojennych Austriacy zarekwirowali dwa zabytkowe dzwony, a także piszczałki organów. Szczególnie cenny był największy dzwon, ważący 798 kg, który w roku 1847 ufundował do kościoła książę Karol Ludwik Habsburg. Warto podkreślić, że budowla ma cechy pseudobazyliki: trzy nawy, nawa główna bez okien; orientowany, zaś w zewnętrznej architekturze kościoła widoczne są wpływy słowackie (kopuła wieży zbliżona jest do kopuł kościołów w Liptovskich Matiasovcach i Rabčy).
Świadkowie przeszłości wokół świątyni i ciekawostki
Obok kościoła zachował się fragment dawnego cmentarza przykościelnego. Znajduje się tam 10 płyt nagrobnych kamiennych z zachowanymi napisami i kilkanaście nagrobków, a wśród nich nagrobek Artura Zipsera miejscowego nauczyciela, zmarłego w 1881 roku oraz Józefa Łazarskiego również nauczyciela szkoły ludowej w Jeleśni, pełniącego również urząd posła do sejmu krajowego galicyjskiego we Lwowie oraz wiceprzewodniczącego Rady Powiatowej w Żywcu. Miał trzech wybitnych synów - Józefa - farmakologa, profesora i rektora UJ, Mieczysława - matematyka, profesora i rektora szkoły Politechnicznej we Lwowie i Stanisława - adwokata, a po ojcu posła do sejmu krajowego i Rady Państwa we Lwowie. Obok, pod ścianą zachodnią 4 grobowce miejscowych księży z XX stulecia. Ciekawą kartą w dziejach świątyni jest działająca w nim po II wojnie światowej radiostacja. Jak wspominają starsi mieszkańcy miejscowości - Po II wojnie światowej na wieży kościoła zamontowano radiostację, która składała się ze sprzętu pochodzącego z łodzi podwodnej. Radiostacja transmitowała msze święte sprawowane w kościele i miała bardzo duży zasięg, niestety ze względu na nielegalny montaż została zlikwidowana.
Źródło informacji i zdjęcia: GOK Jeleśnia, Muzeum Miejskie w Żywcu
Oprac.: WM
