Pilsko to jeden z najwyższych szczytów w Beskidach Zachodnich. Góra ta jest również jedną z najważniejszych pod względem turystycznym w naszym regionie. Zapraszamy do poznania Pilska bliżej i odkrycia ciekawostek z nim związanych.

 Położenie

Pilsko po polskiej stronie zlokalizowane jest na obszerze Gminy Jeleśnia w miejscowości Korbielów. Szczyt góry można podzielić na dwie wyraźne kulminacje, na północy - Pilsko właściwe (1557 m n.p.m.) i na południu - Pilsko Orawskie, zwane również Miechy (1479 m n.p.m.). Kulminacje przedzielone są przełęczą o długości 1,5 km nazwaną Siodło Pilszczańskie). Pilsko jest górą, przez którą przebiega granica polsko-słowacka. Wyznaczona jest ona na Górze Pięciu Kopców (1534 m n.p.m.) na północnej kulminacji Pilska.

Pochodzenie nazwy 

Andrzej Komoniecki w "Dziejopisie" genezę nazwy Pilsko wywodzi od tego, że na szczycie góry orawscy zbójnicy urządzali zabawy, podczas których spędzali czas z kobietami, jedli i pili oraz opijali się. Aleksy Siemionow z kolei wyjaśnia, że nazwa góry, która od wieków była górą graniczną, mogła powstać na Orawie przez zniekształcenie słowackiego określenia Polski - Pol'sko na Pilsko. Ten sam badacz za bardziej prawdopodobną wersję uznaje jednak  pochodzenie nazwy od czasownika pielić, oznaczającego wypalanie, karczowanie lasu - praktykę częstą wśród górali, pozwalającą na pozyskanie ziemi pod pastwiska lub pola uprawne. 

Turystyka

Andrzej Adam Majewski w publikacji "Historia Korbielowa i okolic" podaje, że w 1700 roku nastąpiło pierwsze znane wejście na szczyt Pilska. Dokonał tego jezuita i autor pierwszej polskiej fizjograficznej encyklopedii Polski - Gabriel Rzączyński. O turystyce na Pilsku w znaczeniu takim, jak rozumiemy ją obecnie, możemy mówić od połowy XIX wieku. W 1895 roku organizacje Beskiden-Verein oznaczyła pierwszy zielony szlak, prowadzący z Korbielowa na szczyt. Przewodnik Beskidzki Robert Słonka za ważny dla Pilska turystycznie moment uznaje początek XX wieku. "W 1912 roku wśród działaczy Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego powstała myśl, by zbudować tutaj polskie schronisko. W kilka lat później ustalono z właścicielem hali Janem Mizią jej wykup, jednak wybuch wojny uniemożliwił realizacje planów. Parcelę pod budowę schroniska zakupił oddział żywiecki PTT w 1927 roku, drzewo budulcowe po niskiej cenie uzyskano z dóbr arcyksięcia Karola Stefana Habsburga i rozpoczęto budowę schroniska górskiego. Prace ukończono w trzy lata później i na Hali Miziowej pod Pilskiem otwarto obiekt, o którym mówiło się, że jest najpiękniejszy w Polskich Karpatach. Wybudowane w stylu podhalańskim, drewniane na kamiennej podmurówce, wykończone zostało strzelistym dachem. Malownicze położenie dodatkowo podkreślało jego piękno, każdy kto zawitał na halę poddawał się urokowi idealnie wpisanej formy obiektu w beskidzki krajobraz. Wojna ucięła sielankę, stacjonował w nim oddział żandarmów niemieckich walczących z leśną partyzantką. Po wyzwoleniu zarządzający nim żywiecki oddział PTT wykonał w nim lekki remont i uruchomił go już w 1945 roku. Tragedia wydarzyła się w marcu 1953 roku, gdy podobno od niedopałka śpiącego turysty wybuchł pożar, który doszczętnie strawił schronisko. Nie zdecydowano się na jego odbudowę, a funkcję domu, który przyjmował turystów na hali pełniły zaadaptowane budynki gospodarcze. Obecne schronisko budowano w latach 1994 -2003 r, a powstały obiekt łączy w sobie cechy górskiego schronu i hotelu"*.
Ważnym momentem w historii turystyki na Pilsku jest budowa Górniczego Ośrodka Narciarskiego, która została zrealizowana w latach 80-tych XX wieku. Sieć wyciągów narciarskich, która wówcza powstała uczyniła Korbielów i Pilsko ważnym miejscem na narciarskiej mapie Polski. 
Pilsko jest górą, którą turyści odwiedzają przez cały rok. Z jej szczytu można podziwiać panoramy odległe nawet o ponad 100 kilometrów. 

Pierwsza ofiara II wojny światowej 

Osoby, które lubią piesze wędrówki po naszych Beskidach zapewne niejednokrotnie odwiedzały Pilsko. Przy okazji podejścia na wierzchołek tej góry, przy żółtym szlaku prowadzącym ze schroniska na Hali Miziowej na szczyt, napotkać można pewien pomnik. Upamiętnia on prawdopodobnie pierwszą ofiarę II wojny światowej. 

Pierwotnie był to drewniany krzyż z napisem „Tu poległ F. Basik d. 1. 9. R. 1939”, na przestrzeni lat pojawiła się symboliczna mogiła, usypana z kamieni oraz żelazny krzyż z napisem: „Żołnierz 1.IX. 1939 Franek Basik Poległ za Ojczyznę”. Właśnie w tym miejscu zginął kapral Basik.

Jak doszło do tego, że żołnierz zginął w pierwszym dniu wojny i to na zboczach Pilska? W lipcu 1939 roku na Pilsku wykonano zamaskowany punkt obserwacyjny. Stało się tak dlatego, że znajdujące się na Hali Miziowej schronisko zarządzane było przez kolonistę niemieckiego Adalberta Rudolfa. Placówki Straży Granicznej w Korbielowie i Sopotni Wielkiej otrzymały polecenie uważnej obserwacji obiektu. Wartę w stanowisku obserwacyjnym miał trzymać 4. Pluton Straży Granicznej „Korbielów”, do którego zmobilizowano rezerwistów z gminy Jeleśnia, m.in. kaprala Franciszka Basika, mieszkańca Korbielowa. O świcie 1 września w rejon Pilska wysłano polski patrol zwiadowców, wśród nich znajdował się właśnie Basik. Ich zadaniem była weryfikacja słowackiej strony.

Podczas powrotu z misji Franciszek Basik został przez pomyłkę wzięty za żołnierza niemieckiego i ostrzelany przez... rodaków - polskich żołnierzy, zmylonych podchodzeniem nierozpoznanych osób od strony Słowacji. Następnego dnia brat zwiózł ciało Franciszka do Korbielowa. Krzyż Basika, stojący na stokach Pilska postawiono po wojnie.

Tragedia

Jak niebezpieczne potrafi być Pilsko przekonali się turyści w roku 1980. W dniach 27-28 grudnia grupa szkolnego obozu kondycyjnego z Kalisza wybrała się na trening na szczyt Pilska. Podczas marszobiegu grupa młodzieży zgubiła drogę z powodu gęstej mgły i zeszła na stronę słowacką - dziką i bezludną. Zanim nadeszła pomoc troje uczestników straciło życie w wyniku wyczerpania i wychłodzenia organizmu. 

Obszar Pilska to również rezerwat o powierzchni 105 ha powierzchni, ponadto przez górę prowadzi Europejski Dział Wodny, oddzielający zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego.

Bibliografia: Andrzej Adam Majewski, "Historia Korbielowa i okolic", Żywiec 2024.
Zdjęcie: Marek Regel 

*Robert Słonka, "Śladami orawskich zbójników, czyli na szczycie Pilska".

Partner materiału: Beskid Żywiec