To nie prawda, że młodzież i dzieci wstydzą się swojego pochodzenia. Znajomość kultury regionalnej pozwala człowiekowi dotrzeć do swoich korzeni, przypomnieć bądź odkryć zapomniane dawno tradycje, dzięki czemu zostaje zachowana ciągłość pokoleniowa pozwalająca na budowanie własnej osobistej i społecznej tożsamości. Kapele ludowe mają za zadanie integrować mieszkańców, są wizytówką regionu, reprezentują go na zewnątrz. Rola kultury ludowej staje się obecnie coraz ważniejsza, ponieważ jest wyznacznikiem tożsamości. W wielu kapelach ludowych muzykuje również młodzież, co daje nadzieję na przetrwanie muzyki ludowej we współczesnym świecie. Zapraszamy do przeczytania wywiadu o jednym z zespołów regionalnych z naszego terenu - Magurzanie. Rozmowa z kierownikiem zespołu - Elżbietą Mikociak:

1. Od kiedy zaczęła się Pani przygoda z zespołami regionalnymi?

Moja Mama założyła Zespół Regionalny „Magurzanie” z Łodygowic dwa lata przed tym, jak przyszłam na świat, zatem od dzieciństwa uczestniczyłam w jego próbach. Najpierw przyglądałam się wszystkim przedsięwzięciom zespołu zajmując „ławkę rezerwową”, później – kiedy limit wiekowy pozwolił – rozpoczęłam naukę tańca i śpiewu, kiedy byłam już gotowa, dołączyłam do składu i wówczas zaczęła się moja przygoda ze sceną. Obecnie od dwóch lat jestem kierownikiem tegoż zespołu oraz jego choreografem. Jednak zanim do tego doszło przebrnęłam przez dwuletni kurs instruktorski z zakresu tańca ludowego oraz przez wiele różnego rodzaju warsztatów tanecznych. W przygotowaniu do roli kierownika zespołu pomogły mi studia w Cieszynie (kierunki: Pedagogika o specjalności Animacja Społeczno Kulturalna oraz Etnologia), które dały mi możliwość rozwoju nie tylko w ramach zajęć dydaktycznych, ale również na polu organizowania różnego rodzaju imprez kulturalnych. Były to duże przedsięwzięcia, na które składały się konferencje naukowe, warsztaty, wystawy, koncerty skupiające muzyków z różnych regionów Polski, występy folkowego zespołu uniwersyteckiego, którego byłam współzałożycielem i wiele innych.

 2. Co Panią skłoniło do wstąpienia do zespołu regionalnego?

Z muzyką i tańcami ludowymi byłam związana od dzieciństwa. Mama zabierała mnie na festiwale folklorystyczne oraz dwa razy w tygodniu na próby swojego zespołu, angażowała mnie do inscenizacji tworzonych przez Magurzan, zanim zostałam ich oficjalnym członkiem. W moim domu bardzo często pojawiali się członkowie zespołu w strojach regionalnych, np. podczas kolędowania, imprez rodzinnych czy w trakcie przygotowań do występów. Dom był więc miejscem wielu prób – i tak jest do dziś. Moja Mama jest wielką skarbnicą wiedzy na temat tradycji ludowych, więc członkowie zespołu często przychodzili do nas na konsultacje podczas pisania prac naukowych o tej tematyce.

 3. Jaka jest historia zespołu Magurzanie?

W maju 1984 roku na wniosek Gminnej Rady Narodowej w Łodygowicach został założony Zespół Regionalny „Magurzanie”. Do pomysłodawców tego przedsięwzięcia należeli: naczelnik gminy Antoni Masny oraz ówczesna kierowniczka Gminnego Ośrodka Kultury – Krystyna Mikociak, która przez kolejne 26 lat była kierownikiem, choreografem, autorem programów artystycznych zespołu. Stroną muzyczną natomiast zajmowali się kolejno: Bronisław Piotrowski, Franciszek Tomaszek, Janusz Kaczor oraz od 1991 roku funkcję tę pełni Józef Łanowski. Od czterech lat zespół zatrudnia instruktorów zajmujących się emisją głosu i przygotowywaniem grup wokalnych na różnego rodzaju konkursy.

Pierwszą siedzibą zespołu był Dom Strażaka w Zarzeczu, gdzie znajdował się również Gminny Ośrodek Kultury. W 1991 roku przeniesiono go do budynku Straży Pożarnej w Łodygowicach, gdzie mieściło się niegdyś kino. Warunki panujące w nowej siedzibie były bardzo trudne, próby zespołu w okresie zimowym odbywały się w nieogrzewanej sali widowiskowej, a magazyn strojów mieścił się w łodygowickim zamku. Kilka miesięcy później, z pomocą władz samorządowych gminy udało się wyremontować i zaadaptować trzy pomieszczenia we wspomnianym zamku: salę do ćwiczeń, magazyn na stroje oraz szatnię. Zespół do dzisiaj korzysta z tych pomieszczeń.

Od początku istnienia zespół „Magurznie” tworzyło około 30/40 młodych osób w wieku od 15 lat oraz 6-8 osobowa kapela. W pierwszych latach swojej działalności w skład grupy tanecznej wchodziła ośmioosobowa reprezentacja osób starszych, która występowała w inscenizacjach, gdzie do grania niektórych ról potrzebni byli tancerze powyżej pięćdziesiątego roku życia. Do dzisiaj często zdarza się, że byli członkowie, którzy z różnych powodów odeszli z zespołu, powracają w momencie opracowywania kolejnego programu obrzędowego. Dobra, niemalże rodzinna atmosfera zachęca do działania. W ciągu 28 lat pracy artystycznej przez zespół przewinęło się około 200 zasłużonych tancerzy i członków kapeli, oraz około 250-osobowa grupa młodzieży, która tańczyła krócej niż rok.

Zespół w repertuarze ma osiem inscenizacji opracowanych na podstawie miejscowych zwyczajów: „Muzyka u Bacy”, „Na imieninach”, „Na sprzążkach”, „Niedziela Palmowa i Wielkanocne Śmirgusty”, „Kolędowanie z Kozą”, „Hołdamas”, „Dziadajka”, „Zielone Świątki”. W czasie okresu kolędniczego zespół wielokrotnie odgrywał na scenie „Jasełka”, rokrocznie koncertuje w kościołach, przypominając miejscowej ludności tradycyjne kolędy oraz rymowane powinszowania, charakterystyczne dla Żywiecczyzny. „Magurzanie” tworzą oprawę wokalno-muzyczną do ważniejszych mszy świętych w gminie i poza jej granicami, wzbogacają występami programy artystyczne dożynek, prezentują folklor w czasie uroczystości rodzinnych, głównie na weselach, gdzie dokonują tradycyjnych „oczepin” panny młodej.

Zespół prezentuje pełnospektaklowy program (ponad 120 minut) składający się z następujących części:

Tańce, pieśni i melodie pasterskie górali żywieckich – stroje odświętne tzw. pasterskie.

Wiązanka tańców górali żywieckich – stroje uroczyste.

Tańce mieszczan żywieckich – stroje uroczyste i odświętne z Żywca.

Tańce krakowiaków wschodnich – stroje zaborowskie.

Wiązanka tańców łowickich – stroje łowickie.

Krakowiak w wersji narodowej – stroje krakowskie.

Kujawiak z oberkiem w wersji narodowej – stroje łowickie

Wiązanka pieśni i melodii z różnych regionów polski w wykonaniu kapeli i solistów.

Program wokalny grupy śpiewaczej „Magurzanki” obejmujący pieśni z terenów Żywiecczyzny.

Inscenizacja kolędowania przebierańców noworocznych i kolędników z gwiazdą w okresie Świąt Bożego narodzenia.

Obecnie zespół opracowuje tańce nowosądeckie.

W swojej karierze artystycznej zespół zaprezentował się w około 800 koncertach tanecznych oraz w około 900 koncertach samej kapeli, grupy śpiewaczej czy grup kolędniczych na terenie Polski, a także w takich krajach jak: Słowacja, Czechy, Ukraina, Turcja, Włochy, Szwecja, Węgry, Niemcy, Austria, Bułgaria, Chorwacja, Francja, Belgia, Litwa. Niektóre z tych krajów zespół odwiedził kilkakrotnie.

„Magurzanie” są laureatami wielu prestiżowych nagród. Dużym sukcesem jest występ na Światowej Wystawie „Expo 2000” w Hanoverze oraz na innych znanych międzynarodowych festiwalach organizowanych w głównej mierze przez Międzynarodową Radę Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki „CIOFF”, której zespół od trzech lat jest oficjalnym członkiem. Wiele sukcesów odniosły również poszczególne grupy śpiewacze, działające w zespole, soliści oraz kapela, szczególnie podczas Tygodnia Kultury Beskidzkiej oraz przeglądów kolędniczych.

Magurzanie wielokrotnie występowali w Telewizji Katowice (nagrania poszczególnych inscenizacji), a także w TVP1 i TVP2 podczas transmisji z festiwali folklorystycznych z całej Polski. Zespół ma na swoim koncie audycje transmitowane na cały świat przez Telewizję Polonia np. z Polonijnych Igrzysk Zimowych „Beskidy 2002”, czy bożonarodzeniowej mszy świętej w Kalnej (2012 r.). Magurzanie pojawili się kilkakrotnie w programach telewizyjnych poza granicami naszego kraju, podczas swoich tourne wakacyjnych np. w Niemczech w 2000 r. czy w Belgi w 2007 r.

Od początku istnienia zespół funkcjonuje przy Gminnym Ośrodku Kultury w Łodygowicach i utrzymuje się ze środków gminnych. W związku z podnoszącym się poziomem tanecznym i wokalnym artystów „Magurzanie” coraz częściej dają płatne koncerty na różnego rodzaju imprezach kulturalnych. W ostatnich latach korzystają również z funduszy unijnych, dzięki którym nabywają nowe stroje, organizują warsztaty taneczne i wokalne, wzbogacają swój repertuar o nowe regiony. Zespół prowadzi również akcje charytatywne (bale, koncerty, loterie, szukanie sponsorów) wspierając głównie chore dzieci, w tym ciężko chorą pociechę jednej z byłych tancerek zespołu. Wspólne próby, koncerty, imprezy kulturalne itp. scalają zespół sprawiając, że większość jego członków traktuje go jak drugą rodzinę. Jedna z tancerek Magurzan stwierdziła: „Czym jest dla nas zespół? To miejsce rozwijania swoich pasji. Taniec i śpiew jest nieodłącznym elementem życia dla wielu „Magurzan”. Nasz zespół jest także dla nas „drugą rodziną”, ponieważ panuje w nim atmosfera przyjaźni i wzajemnej pomocy, Każdy z nas wkłada dużo zaangażowania w to, co robi, dlatego możemy czuć się w zespole tak dobrze”.

 4. Kiedy rozpoczęła Pani pracę w zespole Magurzanie i jak wygląda Pani praca?

Oficjalnie pracuję w zespole od dwóch lat, chociaż już wcześniej starałam się wspierać moją Mamę – opracowywałam niektóre tańce, załatwiałam wyjazdy, szukałam festiwali, w których zespół mógłby wziąć udział itp. Niegdyś funkcjonował jedynie zespół młodzieżowy „Magurzanie”, od 2004 roku Mama prowadziła również zespół dziecięcy „Mali Magurzanie”, co było dla niej wielkim obciążeniem i potrzebowała kogoś do pomocy. Prowadzenie zespołu to trudne zadanie, ponieważ musimy być z Mamą jednocześnie choreografami, organizatorami wszelkich koncertów i wyjazdów, osobami zajmującymi się promocją zespołu w różnego rodzaju mediach, znawcami tradycji, pedagogami i psychologami dla prawie setki dzieci i młodzieży, a także garderobianymi… Jeszcze można byłoby długo wymieniać. Przez lata obserwowałam działania mojej Mamy, która traktowała zespół jako swoje trzecie, najbardziej niesforne dziecko, poświęcając mu wiele godzin z czasu wolnego od pracy. Wkładała w niego swoje serce i jestem pewna, że dzięki temu tak dobrze się rozwijał. Ja również staram się dawać jak najwięcej z siebie, by nie zaprzepaścić tego wielkiego dzieła mojej Mamy. Do pracy mobilizują mnie wspaniali ludzie, moi przyjaciele, którzy należą do najstarszej grupy w zespole. Stanowią oni wielkie wsparcie dla wszelkich działań, które podejmuję. Potrafią doradzić, pomóc w rozwiązaniu problemów, a do tego pięknie zatańczyć i zaśpiewać. Ważna jest również prężnie działająca i doświadczona kadra pracująca w Gminnym Ośrodku Kultury w Łodygowicach, która zawsze wesprze i doradzi oraz moi zespołowi współpracownicy, zajmujący się wokalem oraz muzyką, bez których nie powstałby żaden program artystyczny. Zespół to jeden wielki organizm, na który składa się wiele elementów. Przy czym każdy z nich jest ważny i niezbędny.

5. W jakich strojach występuje zespół Magurzanie?

Zespół występuje w strojach z terenu Żywiecczyzny – stroje odświętne (pasterskie) oraz uroczyste górali żywieckich, unikatowe stroje odświętne i uroczyste mieszczan żywieckich. Poza tym posiadamy stroje krakowskie (narodowe), stroje krakowiaków wschodnich (zaborowskie) oraz stroje łowickie.

 6. Jakie sukcesy ma na koncie zespół?

„Magurzanie” są laureatami wielu nagród, np.: Dziewięciokrotnie Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu (II i III miejsca oraz nagrody specjalne). Dwukrotnie Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem (Brązowe Ciupagi). Jedna z głównych nagród w Międzynarodowych Spotkaniach Folklorystycznych w Wiśle. I Miejsce na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru w Favarze na Sycylii. I Miejsce na Festiwalu Folklorystycznym „O Łowicki Pasiak” w Łowiczu. I Miejsce na Ogólnopolskim Festiwalu Zespołów Weselnych w Węgrowie. Pięciokrotnie Wojewódzkiego Przeglądu Wiejskich Zespołów Artystycznych w Brennej (I, II i III miejsca). Wielokrotnie Wojewódzkiego Przeglądu Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych „Żywieckie Gody” (I, II, III miejsca). Trzykrotnie Wojewódzkiego Przeglądu Zespołów Jasełkowych w Łodygowicach (I i II miejsca).

7. Skąd zespół czerpie repertuar?

Nasz repertuar czerpiemy wzorując się na lokalnych tradycjach, opisanych w literaturze oraz na tym, co Mama zebrała prowadząc wywiady z sędziwymi mieszkańcami naszej gminy, jeszcze na początku swojej działalności. Poza tym cały czas uczestniczymy w warsztatach tanecznych, wykładach dotyczących kultury ludowej, w festiwalach folklorystycznych, co dostarcza nam wielu pomysłów do poszerzania repertuaru zespołu.

 8. Czy zespół pielęgnuje tylko kulturę naszego regionu?

Nasz zespół nastawiony jest głównie na pielęgnację tańców, pieśni, muzyki oraz zwyczajów naszego regionu. Wychodzimy więc od korzeni i staramy się zaszczepić dzieciom i młodzieży miłość do swojej małej ojczyzny. Pragniemy jednak poszerzać wiedzę naszych tancerzy pokazując folklor innych regionów Polski. Uważam, że takie podejście uczy członków zespołu otwartości na tradycje całego naszego kraju oraz poszerza ich umiejętności taneczne, wokalne oraz muzyczne.

 9. W jakim wieku są członkowie zespołu, mam na myśli przedział wiekowy?

Do „Małych Magurzan” uczęszczają dzieci od siódmego do trzynastego roku życia. Natomiast do zespołu „Magurzanie” należy młodzież gimnazjalna, licealna, studenci oraz osoby pracujące do około 30 roku życia.

 10. W jakich miejscach, poza Polską występowaliście, jak zostaliście przyjęci?

Zespół występował w takich krajach jak: Słowacja, Czechy, Ukraina, Turcja, Włochy, Szwecja, Węgry, Niemcy, Austria, Bułgaria, Chorwacja, Francja, Belgia, Litwa. Niektóre z tych krajów „Magurzanie” odwiedzili kilkakrotnie. Zawsze przyjmowano nas bardzo ciepło i nagradzano gromkimi brawami, bowiem nasze tańce ( głównie górali żywieckich) są niezwykle żywiołowe i widowiskowe. Długo wspominaliśmy włoską gościnność (gorącą Italię odwiedziliśmy trzykrotnie), przyjaźnie tam zawarte kontynuowaliśmy przez wieloletnie korespondencje. Np. w 1997 roku koncertowaliśmy na Sycylii, gdzie przyjmował nas lokalny zespół, którego później zaprosiliśmy do Polski. Jedna z naszych tancerek tak zakochała się we włoskim temperamencie, że wyjechała tam na stałe.

 11. Jakie plany ma zespół na rok 2013?

Nasz zespół jest w trakcie gorącego okresu kolędniczego, mamy już za sobą siedem koncertów kolęd, przed nami jeszcze pięć, w tym bardzo ważny koncert promujący naszą płytę. Od lutego wracamy do intensywnych prób tanecznych i szlifowania nowych układów choreograficznych. W połowie tego roku rozpoczniemy przygotowania do jubileuszu – 30-lecia istnienia zespołu. Planujemy stworzenie kolejnej inscenizacji obrzędowej, opartej na tradycjach górali żywieckich. Poza tym wyjazdy, koncerty, tourne zagraniczne… Zobaczymy co jeszcze przyniesie nam ten rok.

 12. Czy kultura regionalna i szeroko pojęty regionalizm jest odpowiednio promowany?

Wydaje mi się, że robimy wszystko, co w naszej mocy, by przybliżać i promować kulturę regionalną, zarówno wśród członków zespołu, jak i wśród naszych widzów. Staramy się wyposażyć członków naszego zespołu nie tylko w umiejętności wokalno-taneczne, ale również w wiedzę o swoich korzeniach. Moja Mama oprócz działalności w zespole, od trzydziestu lat, prowadzi edukację regionalną w szkołach podstawowych, przedszkolach oraz gimnazjach na terenie Żywiecczyzny ucząc młodych ludzi lokalnych tradycji oraz historii, zachęcając jednocześnie do przystąpienia do Magurzan.

 13. Jaki jest stosunek młodych ludzi do kultury regionalnej?

Młodzi ludzie rzadko interesują się kulturą regionalną, bowiem kojarzą ją z czymś przestarzałym, co bardziej dotyczy ich dziadków, niż ich samych. S jednak wyjątki, które pragną zdobywać wiedzę o swoich korzniach, tańczyć po góralsku, śpiewać białym głosem, grać na tradycyjnych instrumentach, właśnie takie osoby przychodzą do zespołu. W dzisiejszych czasach młodzi ludzie muszą wykazać się dużą odwagą zakładając strój ludowy i pokazując się w nim np. w szkole. Wiąże się to bowiem z wieloma negatywnymi komentarzami od rówieśników. Początkowy wstyd i zakłopotanie przechodzi z czasem w dumę z bycia góralem żywieckim. Młodzież zaczyna czerpać radość z bycia artystami, widzi, że programy wykonywane przez nich na scenie spotykają się z wielką aprobatą wśród publiczności, a umiejętności nabyte w zespole mogą wykorzystywać w życiu codziennym. To wszystko sprawia, że kultura regionalna zaczyna na nowo funkcjonować w ich życiu i czerpią z niej wielką radość: chodzą od Św. Szczepana po kolędzie, odwiedzając domy wszystkich członków zespołu, urządzają tradycyjne wywodziny z domu czy oczepiny na weselach, organizują potańcówki przy dźwiękach tradycyjnej kapeli, ogniska, na których śpiewają pieśni ludowe itp.

 14. Czego można życzyć „Magurzanom” w roku 2013?

Członkom zespołu można życzyć zapału do pracy, czerpania radości z tego co robią, otwartości na wiedzę i umiejętności, które instruktorzy pragną im przekazać, wielu pięknych koncertów, niezapomnianych emocji na scenie, atrakcyjnych wyjazdów zagranicznych oraz budowania wokół siebie atmosfery pełnej przyjaźni i otwartości. Instruktorom natomiast dużo dobrych pomysłów, powodzenia w organizowaniu wyjazdów, koncertów, warsztatów czy wyszukiwaniu festiwali, mocnych nerwów, pogody ducha i wyrozumiałości. Oby „Magurzanie” cały czas się rozwijali, odnosili sukcesy i byli godnymi reprezentantami Gminy Łodygowice, Żywiecczyzny i wreszcie Polski podczas wszystkich swoich przedsięwzięć.

 Wywiad z Elżbietą Mikociak przeprowadziła Katarzyna Mołdysz.

Zdjęcia: Dominik Imielski

Kopiowanie materiałów zabronione.