Nasi stali Czytelnicy dobrze wiedzą, że co jakiś czas pojawiają się na naszym portalu cykle artykułów dotyczących interesujących tematów. Z racji tego, iż cały czas staramy się rozwijać i poszerzać naszą ofertę , od dziś startujemy z cyklem porad prawnych, udzielanych przez naszego specjalistę z zakresu prawa. Co więcej - będą to nie tylko porady prawne, przydatne dla każdego ale również Wy będziecie mogli skorzystać i zapytać o nurtujący Was problem z zakresu prawa, gdyż od dziś uruchamiamy maila: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., na który możecie przysyłać Wasze pytania. Kolejne odcinki będą publikowane na naszych łamach co dwa tygodnie.

Z czym kojarzone jest pojęcie spadku? Podejrzewam, że większość czytelników spadek będzie wiązało z masą majątkową, którą obdarzyła nas niespodziewanie bogata ciotka ze Stanów Zjednoczonych, bądź też innymi dobrami, znacznie powiększającymi gromadzony przez nas dorobek życiowy. O ile każdemu życzę takiej sytuacji, mam tu na myśli zasobny spadek a nie śmierć bliskiej osoby, która prowadzi do otwarcia spadku, to w obecnej rzeczywistości niejednokrotnie zdarza się, iż spadek to bardziej kłopot i zmartwienie, niż powód do radości. Co zrobić gdy okaże się, iż zmarły ukochany dziadek obarczony jest poważnymi długami, których nie był w stanie, bądź nie zdążył za życia uregulować? Co w sytuacji, kiedy do spadku powołane zostanie małoletnie dziecko? Czy istnieje instytucja prawna umożliwiająca ucieczkę od kłopotliwego spadku? Na te i na kilka innych pytań postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule.

 Dowiadujemy się, iż zostaliśmy powołani do spadkobrania. Jak się wobec powyższego możemy zachować? Z pomocą przychodzi tutaj treść art. 1012 kodeksu cywilnego, który stanowi, iż spadkobierca, czyli hipotetycznie każdy z nas, może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Nasza bezczynność w tym zakresie spowoduje stan przyjęcia spadku wprost, czyli z pełną odpowiedzialnością swoim majątkiem za długi spadkowe. Nie trzeba chyba wyjaśniać, iż jest to sytuacja mało komfortowa dla kogoś kto odziedziczył wyłącznie dług w kasie oszczędnościowej, czy też u podmiotu udzielającego pożyczki konsumenckie na maksymalny procent. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się ze stanem, w którym nasza odpowiedzialność za długi, jako spadkobiercy ogranicza się wyłącznie do spadku jaki otrzymaliśmy. Zawsze spadek z dobrodziejstwem inwentarza przyjmuje osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych  czyli np: osoby małoletnie czy też osoby ubezwłasnowolnione częściowo, jak również osoby, co do których istnieje podstawa do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia. Ustawodawca poszedł w tej kwestii jeszcze o krok dalej i przyjął, iż jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to pozostali spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia przyjęli spadek także z dobrodziejstwem inwentarza. Wydaje się jednak, iż  w sytuacji, nazwijmy to problematycznego spadku, najrozsądniej byłoby skorzystać z trzeciego rozwiązania oferowanego przez ustawodawcę tj. instytucji odrzucenia spadku.

Ustawodawca przewidział sześciomiesięczny termin na określenie się spadkobiercy co do sposobu przyjęcia spadku bądź jego odrzucenia. Ten sześciomiesięczny termin liczony jest od momentu, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Mamy zatem sześć miesięcy na zbadanie zawartości spadku, ustalenie ewentualnych długów spadkowych oraz rozważenie sposobu przyjęcia spadku w oparciu o kryteria ekonomiczne. Jeśli okaże się, iż skład  masy spadkowej nie do końca napawa optymizmem i spadkobierca podejmie decyzję o odrzuceniu spadku, należy w przewidzianym terminie złożyć takie oświadczenie przed notariuszem bądź też  przed sądem rejonowym właściwym miejscowo dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby składającej oświadczenie. Oświadczenie o odrzuceniu spadku można także złożyć przed sądem  prowadzącym postępowanie w przedmiocie stwierdzenia praw do spadku. Natomiast w sytuacji, gdy przebywamy poza granicami Polski i nie do końca po drodze jest nam wracać do Ojczyzny,  ustawodawca przewidział możliwość złożenia oświadczenia o przyjęciu czy odrzuceniu spadku  przed  konsulem.

Odrzucenie spadku prowadzi do powstania fikcji prawnej, gdzie traktuje się osobę, odrzucającą spadek, jako osobę która w ogóle nie dożyła otwarcia spadku. Mówiąc inaczej, powstaje stan jakby spadkodawca przeżył spadkobiercę, w związku z czym odrzucający spadek jest pomijany przy dziedziczeniu. W wyniku powyżej opisanej fikcji, w miejsce niejako uśmierconego spadkobiercy wchodzą jego zstępni spadkobiercy. Niejednokrotnie zatem dochodzi do sytuacji, w której wszyscy dorośli spadkobiercy odrzucili spadek, zatem przypada on wówczas ich małoletnim dzieciom. Wprawdzie małoletni, o czym mowa była wcześniej, z mocy prawa nabywa spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to nie chroni go to przed postępowaniami sądowymi i egzekucyjnymi oraz rodzi konieczność powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności. Warto zatem zadbać również by odrzucić spadek w imieniu dziecka. Niestety wymaga to dodatkowego zaangażowania ze strony rodziców, gdyż czynność ta przekracza zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, a zgodnie z art. 101 § 3 k.r.o. rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Należy zatem uprzednio złożyć w sądzie rodzinnym wniosek o udzielenie zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka. Uzasadniając taki wniosek należy pamiętać o właściwym wykazaniu zadłużenia spadku, co przekona sąd o zasadności i celowości złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka. Dopiero dysponując prawomocnym postanowieniem sądu o wyrażeniu zgody, o której mowa powyżej, rodzic może stawić się przed notariuszem bądź właściwym sądem lub konsulem, celem złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka.

Jak zaprezentowano powyżej, problematyka przyjęcia spadku nie należy do nazbyt skomplikowanej a świadomość prawna w tym zakresie umożliwi ewentualnym spadkobiercom uchronienie się przed kłopotliwym spadkiem.

W razie powstania wątpliwości natury prawnej czy też faktycznej oraz w zakresie sporządzenia odpowiednich wniosków czy też zebrania właściwej dokumentacji o pomoc zawsze można zwrócić się do profesjonalistów w tej dziedzinie.

Autor: Konrad Szczepanik

Kopiowanie materiałów zabronione.