Pierwsza wzmianka o mieście Żywcu pochodzi ze spisów Świętopietrza Diecezji Krakowskiej z 1308 roku, w których wymieniona jest parafia żywiecka. Badania archeologiczne potwierdziły istnienie na górze Grojec, położonej w widłach rzek Koszarawy i Soły, w Kotlinie Żywieckiej, osady z końcowego okresu kultury łużyckiej i puchowskiej, rozwiniętej przez celtyckie plemię Kotynów oraz obecność człowieka w średniowieczu. Najmłodsze ślady bytności człowieka na tym terenie można datować na początek I wieku naszej ery. W roku 1327 Żywiec staje się już miasteczkiem. Nadanie praw miejskich staje się ważnym aktem organizacyjnym na nowych zasadach życia osady. Za wzór organizacji władz miejskich służył Oświęcim. Niewiele jednak wiadomo o budowie i historii miasta Żywca z tamtego okresu 1).

Miasto od 1999 roku w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju, należy do województwa śląskiego. Obecnie liczy około 30 tysięcy mieszkańców.

Żywiec nazwany stolicą Beskidów leży w malowniczej kotlinie zajmującej powierzchnię ponad 100 km ² u zbiegu rzek Soły i Koszarawy, nad Jeziorem Żywieckim. Ze wszystkich stron otaczają go wspaniałe górskie szczyty. Od zachodu Kotlinę Żywiecką zamyka pasmo Beskidu Śląskiego, z północy jej granicę wyznacza Beskid Mały, od wschodu – pasmo Jałowieckie, a od południa – najwyższe szczyty Beskidu Żywieckiego : Babia Góra, Pilsko, Lipowska, Rycerzowa i Wielka Racza 2).

Historia miasta Żywca liczy sobie już przeszło 700 lat. Jego nazwa pochodziła ponoć od słowa „ żywić”, co wskazuje na to, że tutejsze ziemie były urodzajne i obfitowały w zwierzynę, chociaż istnieje również wersja, iż nazwa pochodzi od funkcji miasta jako ośrodka targowego, gdzie handlowano żywcem 3). Dokument lokacyjny nie jest znany, lecz niewątpliwie lokacja miasta przypada na przełom XIII i XIV wieku, a jego ustrój wzorowany był na Oświęcimiu. W połowie XV wieku, aby zabezpieczyć się przed powodziami, miasto przeniesiono na nowe miejsce – wtedy też wytyczono czworoboczny rynek z prostokątnym układem ulic 4). Żywiec na przestrzeni wieków przechodził z rąk do rąk różnych właścicieli. Początkowo należał do książąt cieszyńskich, a następnie oświęcimskich 5).

Do połowy XV wieku ziemia żywiecka stanowiła własność rodziny Skrzyńskich. Okres ich władania należał do najbardziej burzliwych i najmniej sprzyjających rozwojowi grodu, trudnili się oni bowiem, jak to wynika z Kroniki Długosza – rozbojem. Około roku 1460 Żywiec stał się własnością króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka, a w 1467 roku przeszedł na własność rodziny Komorowskich, która władała nim do 1624 roku. W 1518 roku miasto otrzymało cenny przywilej urządzania jarmarków, a w 1579 także prawo składu na sól, miedź, ołów oraz warzenie piwa 6).

Gdy fortuna magnackiego rodu Komorowskich zaczęła w XVII wieku podupadać, żywieckie dobra jako zastaw, przejęła żona króla Zygmunta III Wazy – Konstancja, która wydała ordynację dla Żywca. Ordynacja ta uporządkowała dotychczasowe nadania i przywileje oraz określiła prawodawstwo miejskie, dzięki czemu przyśpieszył się rozwój gospodarczy miasta. Po Konstancji Żywiecczyzną władali jej synowie Karol Ferdynand i Jan Kazimierz – król Polski. Na mocy uchwały Sejmu w roku 1678, Żywiecczyznę nabył Jan Wielopolski, kanclerz wielki koronny. Blisko półtora wieku Żywiecczyzna była własnością rodziny Wielopolskich, a z początkiem XIX wieku stała się własnością rodziny Habsburgów, którzy władali tymi ziemiami, aż do wybuchu II wojny światowej 7).

Początki dynamicznego rozwoju miasta związane z jego uprzemysłowieniem sięgają połowy XIX wieku. Wtedy powstał między innymi zakład metalurgiczny produkcji śrub, fabryka papieru i drukarnia oraz najsłynniejsza firma kojarzona z Żywcem – Arcyksiążęcy Browar 8). Zakłady te, funkcjonują do dzisiaj.

Nowe oblicze miasto zyskało w 1967 roku, kiedy przez spiętrzenie wód Soły zaporą ziemną w Tresnej, powstało Jezioro Żywieckie, stanowiące obecnie ważny składnik dynamicznego rozwoju turystyki.

Przypisy:

1) S. Grodziński, I. Dwornicka, Dziejopis Żywiecki, Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej,

Żywiec 1987 , s. 25

2) Żywiec znany i nieznany, Publikacja wydana w ramach projektu „Rozwój współpracy kulturalnej i turystycznej bliźniaczych miast Żywiec i Cadca”, tom 2, Żywiec 2010, s. 26.

3) Tamże, s. 28.

4) Tamże, s. 29.

5) Z. Rączka, Żywiec – rys historyczny, Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, Żywiec 1997, s. 31.

6) Żywiec znany i nieznany, tom 2, tamże, s. 42.

7) Tamże, s. 49.

8 Z dziejów miasta Żywca, Tamże, s. 8