Środa Popielcowa rozpoczyna w kościele okres Wielkiego Postu. Zwyczajowo, na znak rozpoczęcia okresu pokuty, kapłani posypują głowy wiernych popiołem. Mimo, że Środa Popielcowa to zwykły, powszedni dzień, niezależnie od regionu Polski, kościoły wypełniają się wiernymi po brzegi. Tradycja religijna tego dnia sięga aż średniowiecza.
Popiół
W liturgii katolickiej symbolowi posypania głowy popiołem towarzyszą wypowiadane przez kapłana słowa: "Prochem jesteś i w proch się obrócisz" lub "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". Jest to gest uznania swojej zależności od Boga. Popiół pochodzi ze spalonych palm, poświęconych w poprzednim roku podczas Niedzieli Palmowej. Kościelna tradycja posypywania popiołem sięga wczesnego średniowiecza. Aż do X wieku zwyczaj ten przeznaczony był dla tych, którzy odbywali publiczną pokutę.
Post
W Środę Popielcową katolików do 60. roku życia obowiązuje post ścisły, co oznacza, że mogą spożywać trzy posiłki, w tym tylko jeden do syta. Wszyscy wierni powyżej 14. roku życia zobowiązani są do powstrzymania się od jedzenia posiłków mięsnych. W dawnej Polsce post był bardziej surowy niż obecnie. Nie jedzono potraw mięsnych w poniedziałki, środy i piątki.
Okres Wielkiego Postu jest dla wiernych przygotowaniem do Wielkanocy. W tym czasie, w każdy piątek w kościołach odprawia się nabożeństwo Drogi Krzyżowej, w niedzielę natomiast nabożeństwo Gorzkich Żali. Wierni biorą też zwykle udział w rekolekcjach.
Nie tylko katolicy
Post jest obyczajem nie tylko katolickim. Oba główne kościoły ewangelickie - augsburski i reformowany - we wszystkie piątki Wielkiego Postu odprawiają nabożeństwa, które są rodzajem rekolekcji wielkopostnych. Nie ma jednak zwyczaju posypywania głowy popiołem w Środę Popielcową, a dzień ten jest dla tutaj dniem postu i modlitwy.
Prawosławni i inne obrządki wschodnie zaczynają Wielki Post w tzw. czysty poniedziałek, który przypada siedem tygodni przed Wielkanocą. Cerkiew w ramach przygotowania do Wielkanocy zaleca wiernym tzw. post cielesny, tj. wstrzemięźliwość w jedzeniu i piciu oraz post duchowy, czyli modlitwy.
Autor: Stanisław Krząkała