Tydzień Kultury Beskidzkiej to największy festiwal folklorystyczny w Beskidach i jedno z największych tego typu przedsięwzięć kulturalnych w Polsce. Beskidzkie święto folkloru organizowane jest nieprzerwanie od roku 1964, jednak tradycjami sięga przedwojennego "Święta Gór". Początki „Święta Gór” to rok 1935, w którym w Zakopanem odbyła się pierwsza edycja tej imprezy. Celem było scalenie wszystkich polskich szczepów góralskich przez pielęgnowanie tradycji. Druga edycja „Święta Gór” odbyła się w Wiśle od 15 do 22 sierpnia 1937. Święto to było perfekcyjnie przygotowane i pokazało bogactwo polskiego folkloru. Imprezę nazwano po jakimś czasie Tygodniem Gór i odbywała się pod patronatem prezydenta RP Ignacego Mościckiego i marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego. „Święto Gór” uznano za objaw odrodzenia się polskiej sztuki ludowej w czystej formie. Druga wojna światowa przerwała tę piękną tradycję, do której powrócono w Wiśle na początku lat 60., a impreza przekształciła się w Tydzień Kultury Beskidzkiej.
Oficjalnym znakiem TKB jest drewniany klepok, natomiast przesłanie imprezy zawiera się w słowach festiwalowego hymnu: „Szumi jawor, szumi, i szumi osika. Nigdy nie zaginie gorolsko muzyka. Gorolska muzyka i gorolskie grani. Nigdy nie zaginie w Beskidach śpiewani(…)”.
Estrady TKB poza Żywcem znajdują się również w Szczyrku, Wiśle, Oświęcimiu i Makowie Podhalańskim. Corocznie przyciągają one nie tylko liczne zespoły z Polski i (dosłownie) całego świata (np. w tym roku widzowie będą mieli okazję zobaczyć występy zespołów z Gruzji, Indonezji, Jordanii, Chile czy Iraku) ale również wiele tysięcy widzów. Tydzień Kultury Beskidzkiej z całą pewnością przyczynia się do popularyzacji folkloru w każdej jego postaci, folkloru nie tylko polskiego ale również światowego. TKB trwa przez dziewięć dni i można śmiało stwierdzić, że wtedy Żywiec staje się stolicą folkloru i rozkwita barwami świata. Ludową muzykę, śpiewy, tańce oraz stroje można podziwiać nie tylko na scenie Amfiteatru pod Grojcem, ale także na rynku a nawet na ulicach Żywca.
Na uwagę miłośników folkloru zasługują imprezy towarzyszące TKB, szczególnie zaś Kiermasz Sztuki Ludowej, podczas którego lokalni twórcy ludowi na specjalnie przygotowanych stoiskach regionalnych prezentują i sprzedają swoje wyroby. Jest to okazja bliższego kontaktu z tym rodzajem sztuki, nierzadko możliwość podpatrzenia twórców ludowych podczas ich pracy, poznanie warsztatu oraz okazja do nabycia dzieł.
Corocznie niezapomniany widok stanowi barwny korowód zespołów uczestniczących w festiwalu TKB, które przechodzą ulicami Żywca w ciekawych strojach. Korowód ten kończy swoją trasę na żywieckim rynku, gdzie każdy zespół prezentuje charakterystyczne dla swojego kraju i regionu tańce, pieśni oraz muzykę.
W ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej odbywają się dwie imprezy o charakterze konkursowym. Jedną z nich są Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne w Wiśle organizowane od 1990 roku pod patronatem Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Ludowej (CIOFF). Celem Międzynarodowych Spotkań Folklorystycznych jest propagowanie i kultywowanie bogactwa kultury ludowej różnych krajów świata przez zespoły folklorystyczne, które prezentują najcenniejsze i przede wszystkim autentyczne wartości kulturowe w śpiewie, muzyce, tańcach, obrzędach oraz zwyczajach ludowych.
Drugą imprezą o charakterze konkursowym jest Festiwal Folkloru górali Polskich. Impreza ta została zapoczątkowana ponad 40 lat temu przez żywieckich działaczy kulturalnych - Tadeusza Trębacza, Jana Brodkę i Józefa Czekaja. Jest to wydarzenie o dużym dorobku kulturotwórczym, którego cel to upowszechnianie bogactwa kultury ludowej wszystkich górskich grup etnicznych oraz grup i enklaw działających na terenie gór i terenach podgórskich. W corocznych konkursowych zmaganiach udział biorą zespoły i soliści prezentujący cenne i autentyczne wartości w śpiewie, muzyce, tańcach, obrzędach i zwyczajach ludowych. Konkursy odbywają się zarówno na scenie głównej w Amfiteatrze pod Grojcem, gdzie prezentują się zespoły folklorystyczne jak i na żywieckim rynku, gdzie królują tzw. „małe formy”: rywalizują kapele ludowe, grupy śpiewacze, soliści śpiewacy, soliści instrumentaliści i multiinstrumentaliści, zaś szczególną kategorią konkursową jest „mistrz i uczeń”. Nagrodą w tym konkursie jest Złote, Srebrne i Brązowe Żywieckie Serce. Zdobycie Złotego Serca to certyfikat najwyższej wartości artystycznej. Komisja przyznająca nagrody wyróżnia także cztery zespoły za poszczególne elementy programu, takie jak: autentycznie i wiernie odtworzone tańce, wierna prezentacja obrzędu lub zwyczaju, czysty i zgodny z regionem śpiew, autentyczne stroje i ich właściwa prezentacja, autentyczna i zgodna z regionem muzyka. Warto podkreślić, że Festiwal Folkloru Górali Polskich to impreza odbywająca się wyłącznie w Żywcu.
Tegoroczny Tydzień Kultury Beskidzkiej to okazja do bliższego zapoznania się z tradycjami folklorystycznymi własnego regionu. To również szansa na poznanie dziedzictwa kulturowego różnych narodów świata. Tradycje folklorystyczne na TKB przekazywane są w tradycyjnym kształcie w powiązaniu z obrzędami, zwyczajami, zabawą i pracą. Warto pamiętać, że TKB to nie „święto piwa i kiełbasy” – jak często bywa błędnie postrzegane. Świadome uczestnictwo w Tygodniu Kultury Beskidzkiej pozwala zrozumieć misterium gór, niezwykłe więzy człowieka z naturą i Bogiem. Pieśni i obrzędy mówią o uczuciach ludzkich, emocjach, trudzie zdobywania chleba oraz o znojach i radościach codziennego życia.
Trwający już festiwal jest okazją do oderwania się od cywilizacyjnego pędu oraz okazją by przenieść się w inną epokę i w inny świat. Święto folkloru jakim jest TKB u wielu widzów rozbudza potrzebę kontaktu z ludową sztuką, pracą nad zachowaniem i upowszechnianiem wielowiekowych tradycji, to także okazja do zabawy. Przede wszystkim jednak Tydzień Kultury Beskidzkiej uświadamia widzom, że Europa to regiony.
Życzymy wszystkim świadomego udziału w tym widowisku! By w pełni zrozumieć i odczytać symbolikę stroju, tańca, znaków przekazywanych w obrzędach i zwyczajach oraz uważnego wsłuchania się w muzykę i słowa pieśni.
Opracowanie: KP
Bibliografia:
*Żywiec znany i nieznany, Tom I, Żywiec 2010, s. 197-212.
*Materiały udostępnione w Muzeum Miejskim w Żywcu
Zdjęcia:
* http://www.arting.com.pl/?p=Design:Item&id=575
* http://www.garnek.pl/reniab/6576202/tydzien-kultury-beskidzkiej
* http://www.garnek.pl/reniab/6587592/tydzien-kultury-beskidzkiej
*http://zywieckiezabawki.blox.pl/html
Kopiowanie materiałów zabronione bez zgody redakcji portalu www.zywiecinfo.pl
