Pochodzenie nazw miejscowości powiatu żywieckiego – część II. Zapraszamy do lektury. 

Szare
Komoniecki w „Dziejopisie Żywieckim” podaje dwie nazwy tej wsi: Szare oraz Śmierlawka. Wywodzi je od tego, że tam „150 owiec śniegiem zapadło i pozdychało od zimy i głodu”. Ludzie nie mogli do nich dotrzeć więc się „zaśmierdziały” i „szare tam pole z nich zostało”.

Kamesznica
Etymologia nazwy według „Dziejopisu Żywieckiego” wywodzi się od kamieni. Komoniecki pisze: „Kameśnica, iż tam bywały przedtym kamienie ślniące albo świecące się, gdzie kruszce najdowano i dotychczas może ich znaleźć, jako się w Złatnym pokazuje”.
Mieszkańcy Kamesznicy wiążą nazwę wsi z pewnym wydarzeniem przekazywanym przez pokolenia do dziś: przez wioskę miał przejeżdżać książę, a ponieważ drogi były kamieniste przy karecie złamała się „sznica” (śnica – przednia część wozu do mocowania dyszla). Tak więc od kamienia i „sznicy” pochodzi nazwa Kamesznica.
Inna wersja opowiadania podaje że Kamesznica była bogata w kamienie lśniące i znajdowało się tutaj dużo kamieniołomów. Kiedy furmani wieźli kamienie złamała się w wozie „sznica” (śnica) i stąd wzięła się nazwa Kamesznica.
Niektóre źródła podają także, że „nazwa pochodzi od obficie do teraz występującej w Kamesznicy rzecznej rośliny zwanej sitowiem (komesza)”

Nieledwia
Komoniecki podaje, że zanim w tym miejscu powstała wieś to dwa niedźwiedzie cały dzień się biły „aż zaledwie się pod wieczór roześli”. Również w tym miejscu były wielkie lasy „z których niegdy potasze warzono i tam niejakiego Wrzeszcza, szlachcica, zbójcy, który dozorcą był tych potaszów, do kotła wrzucili i uwarzyli”. (Potasz, wzgl. potaż, to ług potasowy produkowany z popiołu drzew liściastych, używany między innymi do produkcji szkła oraz mydła).

Żabnica
Komoniecki pisze, że w tym miejscu nie było i nie ma zielonych żab, są tylko same chropowate, ponieważ rzeka jest kamienista i woda w całym państwie najlepsza i najlżejsza.

Cięcina
Nazwa jest związana z wycięciem „lasu cienkiego”.

Cisiec
Nazwa pochodzi od lasu cisowego, który tam był.

Rycerka (Rycerka Dolna)
Według „Dziejopisu Żywieckiego” nazwa pochodzi od rzeki Rycerki, która wypływa spod Wielkiej Rycerzowej. Natomiast Ludwik Delaveaux, który był właścicielem Rycerki w latach 1808-1847, podaje taką oto legendę: „Jest tradycya miejscowa, że jeden z rycerzy, zapędziwszy się w lasy tutejsze za łanią, zbłąkał się, a nie mogąc drogi przez długi czas znaleźć, wycieńczony na siłach polecił się Matce Boskiej, odmawiając na jej chwałę godzinki, poczem obaczył z dala światło, które go na drogę poprowadziło, a na tej drodze znalazł jasnemi promieniami otoczony obraz, który zabrał, i królowi swemu jako godło szczęśliwie mającej wypaść wyprawy ofiarował”. Osada Ryczerka jest zaznaczona na Mapie Księstwa Oświęcimsko-Zatorskiego z 1676 r. „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” podaje również formy Ryceszka oraz Rycneska. Nazwa ta została utworzona od nazwiska lub przezwiska Rycerz.

Radeczka (Rycerka Górna)
Nazwa pochodzi od potoku (dawniej zwanego Radeczką, dziś noszącego nazwę Rycerka, ale nie należy go mylić z potokiem o tej samej nazwie wypływającym spod Wielkiej Rycerzowej), który wypływa spod Wielkiej Raczy.

Sól
Według Komonieckiego „wieś przezwana od słonych wód albo soli tam będącej, którą niegdy tam warzono”

Zwardoń
„Zwardoń” jest nazwą dzierżawczą. Nazwy tego typu najczęściej informują o tym, jak nazywali się pierwsi mieszkańcy nowo powstałej osady. Czasami nazwa dzierżawcza zawiera w sobie informacje o założycielu miejscowości lub o jej pierwszym właścicielu czy zarządcy.
Do nazwiska (przezwiska) lub imienia takiej osoby zostaje dodana właściwa końcówka w wyniku czego powstaje złożona nazwa dzierżawcza. Omawiana nazwa miejscowa Zwardoń jest jednak pozbawiona jakiejkolwiek końcówki i w toponomastyce (dział językoznawstwa, który zajmuje się nazwami geograficznymi) jest określana jako bezprzyrostkowa prosta nazwa dzierżawcza. Taki model jest bardzo rzadko spotykany w Polsce. Nazwy miejscowości, które powstawały dosyć późno (końcem XVII i początkiem XVIII wieku), a do nich należy Zwardoń, tworzono w tym przypadku w taki sposób, że jakieś nazwisko (imię) przechodziło bezpośrednio na nazwę osady.
Samo nazwisko Zwardoń można łatwo wytłumaczyć. Powstało on przez dodanie do przymiotnika „zwarty” końcówki -oń. To przezwisko (później nazwisko) oznaczało osobę o smukłej, zwartej posturze.
Jak podaje „Słownik geograficzny Polski i innych krajów słowiańskich” Zwardoń jeszcze na początku XX wieku przynależał do wsi Sól, jednak pierwsze wzmianki o Zwardoniu i o rodzinie, która nosiła to nazwisko pochodzą z 1698 r.

Autor: Katarzyna Kubica-Sroka

Źródła:
Figiel Stanisław, Krzywda Piotr, Grupa Wielkiej Raczy, Warszawa 1998;
Komoniecki Andrzej, Chonografia albo Dziejopis Żywiecki, Żywiec 2005;
Matuszczyk Andrzej, W królestwie Gór Raczańskich, Żywiec 1997;
Miesiączek Adam, Szczotka Paweł, Gmina Rajcza zaprasza - informator turystyczny, Żywiec 1999;
„Nowy Głos Rajczy” - miesięcznik lokalny, kwiecień 1999 - listopad 2000;
Olesiak Mariola, Pukowski Jerzy, Na szlakach Żywieckiego Parku Krajobrazowego - Masyw Wielkiej Raczy, Poznań 1996;
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich;
Szczotka Paweł, O gwarach czadeckich, [w:] Czadecka Ojcowizna, Katowice 2000;
Szymik Eugeniusz, Matuszna Anna, Zwyczaje i obrzędy mieszkańców Żywiecczyzny (na przykładzie wsi Kamesznica), „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, Seria: Pedagogika 2010, z. XIX.