Tradycja palenia Wawrzyńcowych Hud jest kultywowana w Gminie Ujsoły od ponad 200 lat i obejmuje takie miejscowości jak Glinka, Soblówka, Ujsoły i Złatna. Co roku, w okolicach wigilii św. Wawrzyńca (sierpień), rozpalane są kilkunastometrowe ogniska na wzgórzach i pastwiskach, co tworzy widowiskowy spektakl. Obrzęd ten jest ściśle związany z tradycyjnymi metodami gromadzenia opału, budowania drewnianych szkieletów z żerdzi i świerkowych gałęzi.

Mieszkańcy, od najmłodszych lat, są wdrażani w te praktyki, a wiedza i umiejętności przekazywane są międzypokoleniowo. Wg legendy, tradycja ta upamiętnia męczeńską śmierć św. Wawrzyńca i magiczną rolę ognia, który pomógł góralom pokonać zarazę na południu Żywiecczyzny między XVII a XIX wiekiem.

Przygotowania do rozpalania ogniska zaczynają się na dwa tygodnie wcześniej i obejmują zbieranie gałęzi oraz wyznaczenie najlepszej lokalizacji. Ta tradycja nie tylko wzmacnia więzi społeczne, ale także buduje poczucie tożsamości mieszkańców Ujsół, dzięki czemu jest unikalnym i wyjątkowym zjawiskiem w regionie Beskidu Żywieckiego.

Transport drewna do budowy hudy najczęściej odbywał się z góry na dół za pomocą łańcuchów, lin i pętli, co ułatwiało pracę. Czasem używano koni, ale rzadko, z uwagi na ich ciężką pracę w gospodarstwach. W ostatniej dekadzie XX wieku wykorzystywano mini ciągniki. Drewno rozkładano wokół wybranej lokalizacji, aby uniknąć celowego podpalenia przez konkurencyjne ekipy. Konstrukcję układali doświadczeni młodzieńcy, często w dniu podpalenia. Hudy miały różne wielkości, a ich budowa zależała od inwencji budowniczych. Konstrukcje te były chronione przed celowym podpaleniem, a mieszkańcy gromadzili się przy nich przed rozpaleniem ogniska, które odbywało się zazwyczaj o północy.

Ognisko rozpalano czasem przez dwie lub trzy wyróżnione osoby, w tym najstarszego budowniczego hudy. Jeśli w społeczności był starszy człowiek o imieniu Wawrzyniec, miał on honorowe miejsce. Uczestnicy zajmowali dogodne miejsca, a stos płonął szybko, rozrzucając iskry. Spotkanie trwało do rana, a młodzież dorzucała drewno do ognia. Przy blasku ognia snuto opowieści o magii, duchach i historii regionu, przeplatane śpiewem i muzyką. Starsze góralki wykonywały "wyskanie", a od lat 90. XX wieku wprowadzono piosenki biesiadne i muzykę z magnetofonów. O północy grono uczestników malało, a do rana zostawali tylko nieliczni. Palenie ognisk było ważnym elementem cyklu agrarnego, pozwalając mieszkańcom na chwilę wytchnienia i zabawy przed nadchodzącymi żniwami.

Współczesne zachowanie obyczaju palenia Wawrzyńcowych Hud w Ujsołach jest dzięki zaangażowaniu wielu osób, które starają się utrzymać tę tradycję w dobrej kondycji. Tadeusz Piętka, regionalista i inicjator wielu działań mających na celu promocję Huda, jest szczególnie zasłużony za kultywowanie tego obyczaju. Dzięki współpracy z gminami słowackimi udało mu się rozpropagować informacje o Hudach na arenie międzynarodowej. Co roku na początku sierpnia Wawrzyńcowe Hudy są ważnym wydarzeniem podczas Tygodnia Kultury Beskidzkiej.

Radni i sołtysi poszczególnych sołectw również odgrywają istotną rolę w podtrzymywaniu obyczaju. Ich praca polega głównie na stymulowaniu działań mających na celu utrzymanie tradycji, takich jak przygotowanie ogniska i promocja wydarzenia. Często angażują się w kontakty z lokalnymi mediami i instytucjami kultury.

Trzecią grupę osób stanowią czynni i emerytowani nauczyciele związani z Gminą Ujsoły, którzy pasjonują się lokalną tradycją i folklorem. Organizują warsztaty regionalne z dziećmi i młodzieżą, podkreślając znaczenie zachowania lokalnych zwyczajów. Podczas tych warsztatów analizowane jest palenie Wawrzyńcowej Hudy w kontekście przeszłości i teraźniejszości, ukazując mocne strony obyczaju pozwalające mu przetrwać w obliczu zmian cywilizacyjnych. Dzięki zaangażowaniu tych osób tradycja Huda w Ujsołach jest pielęgnowana i przekazywana kolejnym pokoleniom.

Kolejna grupa zaangażowanych w zachowanie obyczaju rekrutuje się spośród lokalnych liderów, głównie osób działających w terenie. Zbierają artefakty i informacje na temat obyczaju, mając swój wkład w przygotowanie hudy i jej promocję. Osoby osiedlone na terenie Gminy Ujsoły są cenną grupą, której fascynacja lokalną kulturą sprawia, że zaczynają ją uznawać jako własną. Aktywnie uczestniczą w przygotowaniu ognisk i promocji Wawrzyńcowych Hud, a także chętnie uczą się sztuki układania tradycyjnego ogniska wawrzyńcowego.