W większości miejscowości przed wiekami zmarłych chowano na cmentarzach przykościelnych. Zamożniejsi obywatele znajdowali miejsce spoczynku w grobach sklepistych, pod kościelną posadzką, natomiast dla najmożniejszych budowano kaplice grobowe. Nie inaczej było w Żywcu...
Tajemnice żywieckiej katedry – kaplice grobowe i krypty
Przykładem murowanej kaplicy grobowej w Żywcu jest zbudowana w 1608 roku kaplica Komorowskich, znajdująca się w północnej części żywieckiej katedry. Niewiele osób natomiast wie, że pod posadzką żywieckiej katedry znajdują się liczne groby sklepiste. O odkrytych w XX wieku kryptach pod posadzką żywieckiej katedry pisaliśmy TUTAJ. Najnowszą jest kaplica grobowa Habsburgów, której zdjęcia publikowaliśmy TUTAJ. Znajduje się ona w południowej części fary. Zbudowano ją w roku 1929, według projektu architekta Franciszka Mączyńskiego.
Żywieckie cmentarze
Najwięcej informacji o żywieckich nekropoliach odnajdujemy w „Dziejopisie...” Andrzeja Komonieckiego. To właśnie z tego dzieła dowiadujemy się, że w okresie lokacji Żywca w XV wieku przy kościele parafialnym wytyczono na północnej stronie plac o bokach około 50 m. z przeznaczeniem na cmentarz. Na jego teren wchodziło się przez furtkę, która również mieściła się z północnej strony kościoła. Furtkę tę ufundowała w roku 1657 mieszczka Łucja Kluszczyna.
W roku 1679 cmentarz poszerzono o część południową.
Przy kościele św. Krzyża chowano natomiast mieszkańców Rudzy i złoczyńców, straconych w wyniku egzekucji. Więcej o pochówkach przy kościele św. Krzyża i przeprowadzanych tam egzekucjach przeczytacie w jednym z naszych starszych artykułów TUTAJ.
Pochówki ofiar epidemii i nekropolie poza granicami miasta
Podobnie jak w innych średniowiecznych i renesansowych miastach, również w Żywcu plagą były zarazy. W roku 1584 w polu za miastem wystawiono figurę Bożej Męki, przy której chowano ofiary „morowego powietrza”. W roku 1591 wybudowano drewniany kościółek św. Marka, jako wotum odwrócenia zarazy. W miejscu tym chowano ludzi tzw. niższego rzędu. W roku 1885 w miejscu drewnianego stanął murowany kościół. Nie wiadomo w którym dokładnie roku rozpoczęto na tym cmentarzu „normalne” pochówki. Z zachowanych dokumentów wiemy natomiast, że w 1904 roku cmentarz poszerzono w części południowej, zaś w 1905 ogrodzono murem.
W 1701 roku Andrzej Komoniecki z małżonką ufundowali drewnianą kaplicę p.w. Przemienienia Pańskiego. Rozbudowano ją w roku 1704 i 1705, ponadto w tych latach Urząd Miejski przeznaczył w tym miejscu ziemię przeznaczoną na pochówki. W 1709 teren ogrodzono, zaś w 1726 roku dokupiono kolejne parcele dla cmentarza.
Trzeba przyznać, że zabieg taki był pionierski na skalę tej części Polski, gdyż dopiero w roku 1797 wprowadzone zostało prawo nakazujące, by cmentarze lokować poza zwartą zabudową i poza miejskimi granicami. Po tym roku zamknięto cmentarze przy żywieckich kościołach, zaś mieszkańców grzebano przy kościele św. Marka i na „przemienieniu”.
W latach 1850-1856 wg projektu ks. Augustina w miejscu drewnianej kaplicy powstaje murowany kościółek Przemienienia Pańskiego, którego fundatorami byli mieszczanie o nazwiskach Dubowski i Suchoński.
Odrębną kwestię stanowią kirkuty. Do dziś zachował się jeden przy ul Stolarskiej w dzielnicy Zabłocie. Drugi, prawdopodobnie znajdował się na tzw. Gładkiej Rudzy, prawdopodobnie w miejscu dzisiejszej pływalni miejskiej.
