Od 8 do 26 listopada br. w Kamienicy Hipolitów przy placu Mariackim 3 w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa odbędą się ciekawe spotkania związane z mieszczańskim strojem żywieckim. Projekt Żywca Tradycja - Mieszczański Strój Żywiecki powstał przy współpracy z Muzeum Miejskim w Żywcu oraz Stowarzyszeniem Asysta Żywiecka. 

Pomysł identyfikowania mieszczan z zamieszkałym przez nich miastem za pomocą stroju pojawił się już w epoce nowożytnej, lubującej się w katalogowaniu i klasyfikowaniu wszystkiego wokół. Obok pierwszych opracowań para-encyklopedycznych, katalogów sławnych postaci, czy miast, powstały specyficzne opisy strojów mających uchodzić za charakterystyczne dla mieszkańców określonego kraju, regionu lub miejscowości. Tego rodzaju opisy, często pobieżne i stereotypowe, utrwaliły w świadomości Europejczyków przekonanie o słuszności tego typu klasyfikacji i o potrzebie identyfikacji oraz chęci wyróżnienia się m.in poprzez odpowiedni, sprowadzony do pewnej konwencji ubiór.

Mówiąc o stroju krakowskim- kojarzonym potocznie z Miastem Krakowem- często mamy na myśli barwny ubiór, który tak naprawdę jest odświętnym odzieniem mieszkańców wsi podkrakowskich. Nie ma natomiast ubioru, który można byłoby nazwać ściśle historycznym strojem „obywatelskim” mieszczan krakowskich. „Obywatelskim”, czyli ubiorem mającym z jednej strony identyfikować mieszkańca ze swoim miastem, z drugiej podkreślającym dumę z przynależności do grona obywateli (przede wszystkim tych zamożnych) mogących godnie reprezentować społeczność.

Interesującą i jakże inną jest historia stroju miejskiego, „obywatelskiego” z Żywca (określenie „obywatelski” pojawia się często na archiwalnych fotografiach i w opisach towarzyszących pocztówkom). O ile stój krakowski należy rozpatrywać w kontekście folkloru ludowego, to tradycyjny ubiór mieszczan żywieckich jest ściśle związany z miastem- tam powstał, rozwijał się, a jego rozbudowana forma świadczyła o prestiżu i zamożności osoby, bądź rodziny zakładającej tego typu odzienie. Traktowany był i jest jako symbol uświadomionej tożsamości i więzów z konkretnym miastem.

Historyczny strój mieszkańców Żywca kształtowany był przez kilka stuleci, a jego wygląd można zrekonstruować już na podstawie XVII wiecznych przekazów. Ostatecznie ukształtowany w XIX w., w reprezentacyjnej formie używany bywał dość często (na co dzień noszono uproszczoną jego formę) do lat 30. XX w. Dziś przywdziewany bywa w czasie uroczystości religijnych (np. procesje w święto Bożego Ciała), podczas prestiżowych spotkań z udziałem członków Rady Miasta Żywca, czy imprez odbywających się z okazji pobytu w mieście wyjątkowych osobistości.

Pokaz reprezentacyjnych strojów żywieckich może stać się przyczynkiem do dyskusji nad obecnością lub brakiem miejskiego, historycznego stroju krakowskiego. Ekspozycję wpisać można w powszechnie obecne poszukiwania i badania dziedzictwa kulturowego, a także znaczeniowego miasta oraz elementów składających się na określenie „miejskości”.

16 listopada (czwartek) godz. 17.00- „Moda codzienna i odświętna mieszczan w dawnej Europie – nowożytne katalogi kostiumów”- wykład poświęcony ubiorom mieszczan europejskich, opisanym w nowożytnych trachtenbuchach - katalogach encyklopedycznych opisujących stroje mieszkańców Europy i innych, ówcześnie znanych kontynentów. Wykład: Michał Hankus

26 listopada (niedziela) – FINISAŻ

godz. 10.00 - „Dumny mieszczanin – rzecz o strojach dawnych mieszkańców miast”

warsztaty dla dzieci w wieku 10-13lat

W czasie warsztatów uczestnicy dowiedzą się czym jest tradycyjny, „obywatelski” strój mieszczan żywieckich i poszukają odpowiedzi, jak mógł wyglądać strój mieszczanina krakowskiego. Podczas spotkania będzie można się dowiedzieć jak zakładano ogromną suknię i harfowane kołnierze; komu wolno było nosić tak ozdobne ubrania; oraz czy było w nim wygodnie. Podczas zajęć plastycznych wykonane zostaną projekty ozdób i ubiorów, które elegancka mieszczanka mogłaby założyć współcześnie.

godz. 12.30 – Pokaz tradycyjnych strojów mieszczan żywieckich z udziałem Stowarzyszenia Asysta Żywiecka

W trakcie spotkania zostanie przedstawiona po krótce historia stroju „obywatelskiego” mieszczan z Żywca. Widzowie będą mogli obejrzeć reprezentacyjne ubiory, które do dziś noszone są przez tzw. Asystę Żywiecką podczas ważniejszych uroczystości państwowych i religijnych, a także będą świadkami ubierania panny w wielowarstwowy, reprezentacyjny ubiór. Spotkanie będzie okazją do zastanowienia się, czy w Krakowie istniał ubiór „obywatelski” podkreślający dumę z przynależności do grona zamożnych obywateli mogących godnie reprezentować całą miejską społeczność.

Autor: Michał Hankus