Żywiec to miasto powiatowe położone w województwie śląskim u zbiegu rzek Soły i Koszarawy, w Kotlinie Żywieckiej, nad Jeziorem Żywieckim. Obszar miasta znajduje się w prowincji Karpaty i Podkarpacie, podprowincji Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, regionie Beskidy Zachodnie, na terenie Kotliny Żywieckiej, Beskidu Małego oraz Beskidu Żywieckiego. Powierzchnia miasta wynosi ok. 50 km (kwadratowych). Miasto leży na wysokości 245-375 m n.p.m. i liczy około 32 tys. mieszkańców. Gęstość zaludnienia jest wysoka, ponieważ na 1 km (kwadratowy) przypada 649 osób. Żywiec i Ziemia Żywiecka położone są w pasie przygranicznym, na drodze kolejowej i trasie komunikacyjnej na południe Europy przez Słowację. Głównymi przejściami granicznymi są Zwardoń i Korbielów. Miasto położone jest na terenach źródliskowych rzek: Soły, Koszarawy i Leśnianki. Położenie w kotlinie, wśród gór, rzek, jezior i parku krajobrazowego przesądza o wysokiej atrakcyjności miasta, jako ośrodka turystyczno-rekreacyjnego. Żywiec jest miejscem wypadowym dla turystów udających się w rejony: Pilska, Babiej Góry i Lipowskiej.
W przedstawionym wyżej obrazie miasta, Żywiec wydaje się miejscem bardzo dobrze ulokowanym, z wielkim zapleczem turystyczno-rekreacyjno-gosporadczo-kulturalnym. Czy więc w naszym mieście może być mowa o zrównoważonym rozwoju?
Miasto posiada opracowane „Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Żywca”, „Prognozę oddziaływania na środowisko dla projektu zmiany Studium” z 2010 roku, „Program Rewitalizacji miasta Żywca na lata 2005, 2006 i następne” oraz „Aktualizację na lata 2009-2013 i następne Planu Rewitalizacji miasta Żywca”.
Głównym celem rozwoju przestrzennego naszego miasta (na podstawie Studium) jest harmonijny, równomierny rozwój całego organizmu miejskiego z jego podstawowymi funkcjami, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji obsługi regionu i funkcji wypoczynkowo-turystycznej, przy zachowaniu wartości kulturowych, powstrzymaniu degradacji oraz przywracaniu walorów środowiska naturalnego.
Celami strategicznymi są:
A: przywrócenie równowagi ekologicznej
-w zakresie ochrony powietrza (wyeliminowanie zagrożeń wynikających z procesów wytwórczych i działalności komunalnej);
- w zakresie ochrony powierzchni (regulacja rzek i potoków w sposób nienaruszający ich naturalnego charakteru, ochrona terenów rolnych, zalesionych, Parków Krajobrazowych, rezerwatów, zabezpieczenie osuwisk);
- w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych (skanalizowanie miasta).
B: rozwój poszczególnych elementów zagospodarowania
- modernizacja i przebudowa układu komunikacji kołowej ( wyeliminowanie głównego ruchu tranzytowego z centrum miasta i skierowanie go na drogę krajową, poprawa stanu technicznego dróg, realizacja zaplecza parkingowego, promocja ruchu rowerowego);
-modernizacja układu komunikacji kolejowej;
-rozwój funkcji rekreacji i turystyki (rozbudowa bazy noclegowej i zaplecza ośrodków sportów wodnych, zimowych, obiekty odnowy zdrowia i obiekty kąpielowe);
- zrównoważenie potrzeb mieszkaniowych (utworzenie rynku i banku zasobów terenowych, realizacja zespołów mieszkaniowych pod wynajem oraz zespołów budownictwa komunalnego, modernizacja zasobów istniejących);
- realizacja funkcji usługowych i komercyjnych (rozpowszechnienie ośrodka lecznictwa wypoczynkowego, obsługa ruchu tranzytowego);
-doinwestowanie infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja, oczyszczalnia, gazyfikacja, powiększenie wysypiska śmieci);
- zmniejszenie liczby bezrobotnych.
Główne priorytety rozwoju miasta:
- turystyka i rekreacja, kultura i rozrywka;
-przedsiębiorczość;
-układ komunikacyjny;
-współpraca transgraniczna.
Wizja miasta:
-rozbudowa bazy hotelowej i gastronomicznej;
-rozwój różnych form promocji turystycznej;
-rozbudowa bazy rekreacyjnej i sportowej;
-uzbrojenie terenów służące aktywności turystyczno-rekreacyjnej;
-budowa kolei linowej na górze Grojec;
-budowa centrum balneologii;
-rozwój rzemiosła;
-rozwój kontraktów z partnerami słowackimi;
-zwiększenie nowych miejsc pracy;
-rozbudowa i modernizacja dróg;
-wyłączenie z ruchu kołowego starego miasta;
-wprowadzenie szyno busów;
-renowacja zabudowy miejskiej.
Ludność na Żywiecczyźnie w prognozach:
Żywiec pod względem demograficznym należy do miast stosunkowo młodych – ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi 28, 7%, w wieku produkcyjnym 58%. Pomimo stopniowego starzenia się środowiska, liczba urodzeń będzie wzrastać. Szczególnie po 2005 roku nastąpi przyrost ludności. Po roku 2010 nastąpi ujemny spadek ludności, który po 2015 może prowadzić do ujemnego przyrostu naturalnego. Na kształtowanie się procesów demograficznych miasta istotny wpływ będzie miała również migracja. Poziom zatrudnienia kształtowany jest rozwojem gospodarki w mieście. Zmiany, które dokonują się bardzo szybko rzutują na ilość i rodzaj miejsc pracy. Obecnie stopa bezrobocia na Żywiecczyźnie jest bardzo wysoka. Analiza pod względem wieku wykazuje, że ponad połowa bezrobotnych to ludzie młodzi w wieku do 34 lat. Grupą najbardziej dotkniętą przez bezrobocie są kobiety w wieku 18-24 lat oraz 35-54, stanowią one ponad 60%.
Jakość życia mieszkańców:
Zasoby mieszkaniowe obejmują w Żywcu 9613 mieszkań. Biorąc pod uwagę badania należy stwierdzić, że warunki mieszkaniowe są na dobrym poziome. Istnieje jednak znaczna ilość starej substancji zabudowy, zużytej technicznie i wymagającej modernizacji oraz rewaloryzacji. Analiza jakości życia mieszkańców (określona między innymi poprzez stopień wyposażenia w urządzenia obsługi) wykazała, że w wielu jednostkach występują niedobry i dysproporcje w zaspokojeniu potrzeb mieszkańców.
W granicach miasta działają: 1 żłobek i 13 przedszkoli. Stan techniczny obiektów jest dobry. W ostatnich latach obserwuje się spadek zapotrzebowania na usługi świadczone przez żłobki. Pod względem placówek przedszkoli ilość obiektów jest wystarczająca. Zakres świadczonych usług w zakresie oświaty jest aktualnie wystarczający oraz w pełni zaspokaja potrzeby edukacyjne mieszkańców miasta. Żywiec posiada osiem szkół podstawowych, dwie zawodowe, trzy gimnazja, dwadzieścia cztery szkoły techniczne.
W mieście funkcjonuje 12 placówek opieki zdrowotnej w tym 4 rejonowe i 8 specjalistycznych. Stan techniczny obiektów określa się jako średni. Miasto obsługuje 13 aptek wraz z punktami aptecznymi, na jedną aptekę przypada 2498 ludności. Miasto posiada jeden Szpital Rejonowy.
W mieście znajduje się 6 placówek pocztowo-komunikacyjnych, które zapewniają właściwy poziom obsługi.
Na terenie miasta placówki kulturalne są głownie stopnia podstawowego, reprezentowane przez: Miejską Bibliotekę Publiczną, Muzeum Miejskie, Miejskie Centrum Kultury, które koordynuje pracę placówek podległych: klubów osiedlowych, klubów środowiskowych.
Na terenie miasta działa Miejski Ośrodek Kultury i Wypoczynku, zajmujący się upowszechnianiem szeroko pojętej kultury fizycznej. Baza sportu obejmuje: 3 stadiony z widownią, pływalnię krytą, hale sportowe, kluby sportowe, 5 boisk do gier „wielkich”, z których dwie zlokalizowane są przy szkołach, 2 sale uniwersalne oraz kilka boisk do gier małych.
Gospodarka:
W ostatnich latach nastąpił szybki rozwój usług – handlu, gastronomii i rzemiosła. W większości istniejące placówki zaspokajają podstawowe potrzeby mieszkańców. Dominują zakłady o własności prywatnej o charakterze produkcyjno-usługowym. Profil ekonomiczny wyznaczają również mniejsze przedsiębiorstwa. Miasto posiada silną tkankę małych firm oraz rzemiosła. Cechuje je zróżnicowana struktura gospodarcza, w której silną pozycję posiada przemysł spożywczy i metalowy, handel, usługi, turystyka i rekreacja oraz budownictwo.
Środowisko:
Niewątpliwą atrakcją przyrodniczą miasta jest położony w centrum rozległy Park Zamkowy w stylu angielskiego parku krajobrazowego (największy tego typu w Polsce). Wyróżnia się on interesującymi elementami kompozycji: układem wnętrz ogrodowych powiązanych ze sobą widokowo i skomplikowanym systemem wodnym. Park stanowi także kolekcję różnorodnej roślinności. Występuje tu 121 gatunków i odmian drzew, krzewów i pnączy, w tym 71 obcego pochodzenia.
Na terenie miasta zlokalizowany jest także inny, ciekawy przyrodniczo rezerwat leśny "Grapa", na którego terenie stwierdzono obecność 160 gatunków roślin naczyniowych i 12 gatunków prawnie chronionych. Przez rezerwat prowadzi przyrodnicza ścieżka dydaktyczna, która umożliwia zapoznanie się z bogactwem tutejszej flory i fauny. Z innych rzadkich osobliwości przyrody warto wymienić stanowiska owadożernej rosiczki występującej na obszarze Torfowiska Wysokiego na Grojcu oraz stanowiska tojadu lisiego (także na Grojcu), jedynego w Polsce i zaliczanego do roślin ginących. Ogółem na Żywiecczyźnie znajduje się aż 240 pomników przyrody.
Władze miasta z wielką powagą podchodzą do rozwiązywania problemów ekologicznych w Żywcu. Oprócz olbrzymich nakładów inwestycyjnych, które przeznaczane są na ochronę środowiska, dużą rolę odgrywa edukacja ekologiczna prowadzona przez Miejskie Centrum Ekologiczne w Żywcu. Aktywna polityka ekologiczna władz samorządowych stawia Żywiec w gronie miast – liderów w dziedzinie nowoczesnych metod rozwiązywania problemów ochrony środowiska. W mieście funkcjonuje mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków, trwa rozbudowa sieci wodno – kanalizacyjnej i gazowniczej, w związku z tym poprawiła się jakość wód płynących przez Żywiec, oraz zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń do środowiska. Miejski Zakład Energetyki Cieplnej stosuje technologię odsiarczania spalin. Przyjęto systemowe rozwiązania w dziedzinie gospodarki odpadami komunalnymi : w mieście funkcjonuje składowisko odpadów wraz ze stacją segregacji surowców wtórnych i kompostownią odpadów organicznych, bio – odpadów. Wdrożono strategię zarządzania środowiskiem organizując szkołę „Czystej Produkcji” dla funkcjonujących podmiotów gospodarczych,. Przyjęte oraz realizowane działania w dziedzinie ekologii przynoszą miastu niewątpliwy splendor. Miasto Żywiec posiada tytuły: „Miasto Czystej Produkcji” i „Gmina Przyjazna Środowisku”. Jest laureatem konkursu organizowanego przez Unię Europejską „Miasto – a wymagania Unii Europejskiej”, a także otrzymało nagrody Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej za konkretne przedsięwzięcia.
W Żywcu funkcjonuje system selektywnej zbiórki odpadów komunalnych połączony z odzyskiem surowców wtórnych. Mieszkańcy zaczęli również wydzielać bioodpady. Systemem tym objętych jest około 90% nieruchomości, a także punkty gastronomiczne, obiekty służby zdrowia, hotele itp. Odpady powstające w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej są w przeważającej większości wykorzystywane, jako surowce wtórne, a także jako surowce do celów energetycznych i budowlanych.
Należy dążyć do likwidacji niskiej emisji, rozbudować sieć cieplną i gazową, dążyć do ograniczenia ruchu pojazdów w centrum miasta, nakładać na zakłady przemysłowe obowiązki zmuszające je do ograniczenia uciążliwości.
Komunikacja:
Do najważniejszych relacji zewnętrznych, dla których istotne znaczenie ma, jakość powiązań komunikacyjnych, należy zaliczyć kierunki: Bielsko-Biała, Katowice oraz Kraków. Ze względu na przygraniczne położenie miasta ważna jest dostępność komunikacyjna przejść granicznych. Istotne są również powiązania lokalne z gminami należącymi do powiatu. Przez obszar miasta przebiegają dwie linie kolejowe PKP, są to linie prowadzące ruch mieszany, pasażersko-towarowy. Autobusowa komunikacja realizowana przez PKS ma podstawowe znaczenie głównie dla obsługi powiązań lokalnych. Komunikacja publiczna charakteryzuje się układem promienistym.
Studiując Strategię Rozwoju Miasta czy Studium Uwarunkowań może wnioskować, że miasto pomału rozwija się pod względem turystyki, rekreacji, kultury, przedsiębiorczości, układu komunikacyjnego i współpracy trans granicznej. W przyszłości może stać się ośrodkiem wielofunkcyjnym. Ma wszelkie dane ku temu, aby stać się przykładem ośrodka zrównoważonego rozwoju w wymiarze lokalnym i globalnym. Służą ku temu tradycje kulturalne oraz gospodarcze silnie związane ze specyfiką miejsca czy położeniem miasta. Miasto, jako stolica Ziemi Żywieckiej stanowi ośrodek integracji życia społecznego oraz gospodarczego. Przedsiębiorczość wykorzystująca endogenne potencjały i rozwijająca się z poszanowaniem środowiska może zapewnić harmonijny rozwój całej Ziemi Żywieckiej. W wymiarze globalnym może silnie zaznaczyć swoją obecność poprzez tradycje rodowe Habsburgów, renomowane firmy, biznes, tranzyt międzynarodowy oraz międzynarodowe imprezy. Plan studium obejmuje ogółem 167 projektów, ujętych w obszarach tematycznych: w kompleksowej odnowie przestrzennej, gospodarczej, ekologicznej i społecznej. Plan zadań przestrzennych zwiera 144 projekty dotyczące sfery infrastruktury technicznej, transportowej oraz rozwoju infrastruktury społecznej, kulturalnej i turystycznej. W planie zadań gospodarczych zawarto 16 projektów z zakresu wspierania przedsiębiorczości, rozwoju turystyki oraz innych sektorów gospodarki. Z kolei plan działań społecznych ujmuje 7 projektów dotyczących rozwoju zasobów ludzkich i przeciwdziałania bezrobociu.
O rzeczywistej wykonalności zdecyduje siła i dynamika lokalnych środowisk przywódczych.
Bibliografia:
- Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Żywca, część I, Firma P.A. Nova SP Z.O.O Gliwice.
- Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Żywca, część II, Firma P.A. Nova SP Z.O.O Gliwice.
- Prognoza oddziaływania na środowisko, Żywiec 2010.
- Program rewitalizacji miasta Żywca na lata 2005-2006 i następne, Instytut Karpacki, Stary Sącz 2005.
- Aktualizacja na lata 2009-2013 i następne planu rewitalizacji miasta Żywca, Strada, Bielsko-Biała 2010.
- Strategia rozwoju miasta Żywiec do roku 2006, Bielski Fundusz Ekorozwoju, Żywiec 2000.
